«Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η αργή και μη ορθή απονομή της Δικαιοσύνης διασπά την κοινωνική συνοχή, κάνει τον πολίτη να μην έχει εμπιστοσύνη στο Κράτος Δικαίου και τελικά στην ίδια την Δημοκρατία», τόνισε ο αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, πρώην υπηρεσιακός Πρωθυπουργός και επίτιμος πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας Παναγιώτης Πικραμμένος, στο πλαίσιο ημερίδας που διοργάνωσε η «Κίνηση Επιτάχυνσης της Δικαιοσύνης», δίνοντας έτσι το στίγμα της σοβαρότητας της γάγγραινας που ταλανίζει τη Δικαιοσύνη, τους εμπλεκόμενους φορείς και κυρίως τους πολίτες.
Παράλληλα, γνωστοποίησε την λειτουργία ενός είδους Παρατηρητηρίου στον χώρο της Δικαιοσύνης, που θα συλλέγει στοιχεία ποσοτικά αλλά και ποιοτικά, ώστε με αντικειμενικά κριτήρια, να κρίνει η Κυβέρνηση πώς θα διαμορφωθεί ο Δικαστικός Χάρτης της χώρας.
Παναγιώτης Πικραμμένος
Ανοίγοντας τις εργασίες της ημερίδας, ο κ. Πικραμμένος αρχικά συνεχάρη τους εκπροσώπους της Κίνησης, αλλά και τους ομιλητές, γιατί έχουν ενσκήψει στο θέμα της επιτάχυνσης της απονομής της Δικαιοσύνης και τόνισε ότι, παρ’ όλο που τείνει ο ίδιος να πιστέψει ότι το πρόβλημα της μεγάλης καθυστέρησης στην απονομή της Δικαιοσύνης δεν λύνεται, εν τούτοις δεν μπορεί να αποδεχθεί ότι αποτελεί ένα θέμα που δεν μπορεί να λυθεί.
Επισήμανε ότι χρειάζονται μεταρρυθμίσεις που είναι σχεδόν ανέφικτες, καθώς προϋποθέτουν αλλαγές στο Συνταγματικό πλαίσιο που δεν γίνονται όμως σύντομα. Για να υπάρξει μια σημαντική μεταρρύθμιση -είπε- χρειάζονται προεδρεία ανωτάτων δικαστηρίων με εκσυγχρονιστική βούληση, που να μην μένουν για ένα μόνο έτος θητείας, ενώ χρειάζεται και μια ευρύτερη πολιτική και κοινωνική συναίνεση.
Δεν γνωρίζω αν θα υπάρξει -πρόσθεσε- αλλά το εύχομαι, γιατί έτσι θα επιτευχθεί ο στόχος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν πρέπει να συνεχίσουμε την προσπάθεια. Ιδιαίτερη βαρύτητα έδωσε στις «εσωτερικές παραμέτρους», όπως είναι η αλλαγή στη νοοτροπία, όχι μόνο των δικαστών, αλλά και όλων των εμπλεκομένων φορέων στον χώρο της Δικαιοσύνης, γιατί τίποτα δεν πάει μπροστά, αν εμείς οι ίδιοι δεν θέλουμε να πάει μπροστά.
Παράλληλα, ο κ. Πικραμμένος αναφέρθηκε και στην πρόσφατη απόλυση επτά δικαστικών λειτουργών από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, ενώ σημείωσε ότι δεν φθάνει να κατηγορήσουμε τους δικαστικούς λειτουργούς, που έχουν βέβαια το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης.
Πρόσθεσε ακόμα ότι δεν υπάρχει μόνο ευθύνη των δικαστικών λειτουργών που δεν ήταν επιμελείς στα καθήκοντά τους, αλλά και εκείνων που τους άφησαν να εξελιχθούν έτσι ή που δεν τους διαπαιδαγώγησαν ή δεν τους κατηύθυναν σωστά ή που «έκαναν και τα στραβά μάτια» ακόμα. «Γιατί δεν μπορούμε να είμαστε κατάλληλοι όλοι για μια δουλειά…».
Σημειώνοντας ότι στενοχωρείται πολύ, όποτε πληροφορείται για πολυετείς καθυστερήσεις δικαστικών υποθέσεων και ακούει μη σοβαρές δικαιολογίες γι’ αυτές, κατέληξε διατυπώνοντας την πεποίθησή του ότι με την επιτάχυνση της Δικαιοσύνης, θα εξυψωθούμε στα μάτια της κοινωνίας για ένα καλύτερο Κράτος Δικαίου και τελικά μια καλύτερη Δημοκρατία.
Νίκος Αλιβιζάτος
Αναλύοντας διάφορες παθογένειες στον χώρο της Δικαιοσύνης, αλλά και τους δικονομικούς κανόνες και τους στόχους της ποιότητας και της ταχύτητας (που αποτελούν έναν τετραγωνισμό του κύκλου), ο συνταγματολόγος Νίκος Αλιβιζάτος έκανε και κάποιες τολμηρές προτάσεις κυρίως στον τομέα της Διοικητικής Δικαιοσύνης.
Πρότεινε να αυξηθούν οι υποθέσεις που θα δικάζονται μόνο σε α΄ και τελευταίο βαθμό και να καταργηθεί η έφεση και ο β΄ βαθμός σε κάποιες υποθέσεις, μετά από ιδιαίτερα προσεκτική μελέτη, ενώ εισηγήθηκε να μπορεί να προχωρά η εκδίκαση υποθέσεων, όταν η Διοίκηση καθυστερεί (π.χ. 1-2 φορές) να στείλει τον σχετικό φάκελο στα δικαστήρια, σαν ένα είδος τιμωρίας της, γιατί από εκείνην προέρχονται πολλές αβελτηρίες.
Επίσης, ο κ. Αλιβιζάτος επέκρινε την ιδιαίτερα σχολαστική ερμηνεία των δικαστηρίων, που δέχονται μια επιχειρηματολογία, μόνο εφόσον έχει τεθεί με το εισαγωγικό δικόγραφο, προεξοφλώντας ότι θα καταπέσει στο Στρασβούργο. Σημείωσε δε ότι σε επίπεδο νομοθέτησης δεν πρέπει να θεωρούνται ως αποτελεσματικές μόνο οι ποινικές κυρώσεις, αλλά μπορούν να υπάρχουν και άλλου είδους αποτελεσματικές απειλές κυρώσεων.
Σπύρος Βλαχόπουλος
Από την πλευρά του ο Καθηγητής ΕΚΠΑ Σπύρος Βλαχόπουλος χαρακτήρισε ως σημαντικά βήματα την εισαγωγή των «πιλοτικών δικών», αρχικά στην διοικητική και μετά στην πολιτική Δικαιοσύνη, ενώ αναφέρθηκε στο φαινόμενο των «εύκολων διώξεων», που δεν χρειάζονται συμφωνία εισαγγελέα Εφετών, κάτι που χρειάζεται, όμως, για τις αρχειοθετήσεις υποθέσεων.
Πρόσθεσε ότι βρίσκονται σε θετική κατεύθυνση οι καινοτομίες στον Κώδικα για την Επιθεώρηση των Δικαστών, προτείνοντας ότι θα πρέπει να γίνεται όμως, αξιολόγηση και σε επίπεδο οργανικής μονάδας, ώστε να αξιολογούνται π.χ. τα Πρωτοδικεία Αθήνας, Θεσσαλονίκης, κ.λπ. και να επιβραβεύονται αν κάνουν καλά την δουλειά τους και να λειτουργεί θετικά και ο ανταγωνισμός μεταξύ τους. Ακόμα πρότεινε να επιτραπεί για τους δικαστές και η αξιολόγηση των χρηστών σε ένα επίπεδο (δηλαδή από δικηγόρους, διαδίκους), όπως υπάρχει και η αξιολόγηση των Πανεπιστημιακών από τους φοιτητές, καθώς και να επεκταθεί η αξιολόγηση και στους ανώτατους δικαστικούς λειτουργούς.
Ζήτησε επίσης, ο κ. Βλαχόπουλος, πέρα από το χρονικό όριο στην έκδοση αποφάσεων, να υπάρξει και χρονικό όριο στον προσδιορισμό υποθέσεων, γιατί αποτελεί δώρον άδωρον ο προσδιορισμός και η εκδίκασή τους μετά από 5-6 χρόνια. Τάχθηκε ακόμα υπέρ της επιβολής αυξημένης δικαστικής δαπάνης σε όποιον προσφεύγει στα δικαστήρια καταχρηστικά.
Παράλληλα τόνισε την ανάγκη να βελτιωθεί η Δημόσια Διοίκηση και να επιβάλλονται πειθαρχικές ποινές σε δημόσιους υπαλλήλους που δεν στέλνουν τους φακέλους υποθέσεων στα δικαστήρια (κάτι που προβλέπεται ως ποινή, αλλά δεν έχει ποτέ μέχρι σήμερα επιβληθεί) ή που δεν εκτελούν τις δικαστικές αποφάσεις.
Επικρίνοντας ιδιαίτερα το φαινόμενο της πολυνομίας και κακονομίας, πρότεινε ακόμα να υπάρξει δικαστικός έλεγχος και για διατάξεις που ψηφίζονται σε νομοσχέδια άσχετα με το περιεχόμενό τους, γιατί δεν αποτελεί το θέμα αυτό εσωτερική υπόθεση (interna corporis) της Βουλής. Ζήτησε επίσης να γίνουν κάπως πιο σύντομες οι δικαστικές αποφάσεις, να μπει τέλος στις συνεχείς αλλαγές αρμοδιοτήτων, που οδηγούν δικογραφίες «να πηγαίνουν βόλτα», να επαναπροσδιορίζονται και να καθυστερούν υποθέσεις, καθώς επίσης να υπάρξουν βοηθοί δικαστών, που δεν θα συμμετέχουν βέβαια στην δικαιοδοτική κρίση, στις διασκέψεις, κ.λπ., αλλά που θα τους συνδράμουν στον τομέα της μηχανοργάνωσης, της αναζήτησης της νομολογίας, της επικοινωνίας με την Διοίκηση, κ.λπ.
Δημήτρης Βερβεσός
Ο πρόεδρος Δ.Σ.Α. Δημήτρης Βερβεσός επισήμανε ότι η εμφάνιση της «Κίνησης Επιτάχυνσης της Δικαιοσύνης» ανατάραξε τα νερά στην Δικαιοσύνη, και τόνισε ότι ο ίδιος βλέπει ότι είναι η πρώτη φορά που επιτέλους κινείται κάτι στον ευαίσθητο αυτόν τομέα.
Επικρίνοντας τα φαινόμενα καθυστερήσεων, που φθάνουν συχνά στα όρια της αρνησιδικίας, τόνισε ότι αυτά έχουν ως αποτέλεσμα να είναι ανεπίκαιρη η απονομή της ποινικής δικαιοσύνης, να θίγεται η αξιοπιστία της Διοικητικής Δικαιοσύνης και η σταθερότητα διοικητικών καταστάσεων, διερωτώμενος πώς μπορεί να προστατευθεί ο αδύναμος διάδικος, ο εργαζόμενος, ο καταναλωτής όταν δικαιώνεται σε χρονική στιγμή που π.χ. η επιχείρηση μπορεί να έχει κλείσει και να μην είναι δυνατό να αποζημιωθεί.
Ακόμη, ο κ. Βερβεσός τόνισε ότι οι καλοί δικαστές παίρνουν τελικά τις υποθέσεις των κακών δικαστών και επωμίζονται και τα δικά τους βάρη, ενώ αναφέρθηκε σε χαρακτηριστικά παραδείγματα υπερβολικών καθυστερήσεων, όπως δικαστή που χρειάστηκε 32 μήνες στην Λάρισα για να εκδώσει απόφαση επί μιας αγωγής και άλλης που χρειάστηκε 20 μήνες και τόνισε την τραγική καθυστέρηση 17 ετών σε αγωγή ιατρικού σφάλματος, όπου είχαν πεθάνει και οι κληρονόμοι του παθόντος.
Επέκρινε το γεγονός ότι δεν δόθηκαν τα σχετικά στοιχεία, αν και ζητήθηκαν από την Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων, ώστε να ξέρουν πόσες υποθέσεις και τι είδους χειρίζεται ένας δικαστής, αν είναι ίδιες, πόσο καθυστερεί, τι γίνεται με τις πιλοτικές δίκες, γιατί δεν εφαρμόστηκαν οι ενδικοφανείς προσφυγές, κ.λπ.
Στηλίτευσε, εξάλλου, το φαινόμενο προκαταρκτικών εξετάσεων που διαρκούν χρόνια, την καθυστέρηση ανακρίσεων, τον προσδιορισμό πλημμελημάτων στα όρια της παραγραφής, την κατανομή σε δικαστές μικρού αριθμού υποθέσεων από κάποιες Ολομέλειες, την ύπαρξη δικαστών-αλεξιπτωτιστών, που αλλού ζουν και αλλού δικάζουν, κάνοντας ειδική αναφορά και σε προϊστάμενο δικαστηρίου στην Πελοπόννησο που τον έψαχναν στην υπηρεσία, αλλά ήταν στο σπίτι του στα Τρίκαλα, για να είναι με την οικογένειά του.
Αναφέρθηκε επίσης σε περίπτωση δικαστή με μεγάλες καθυστερήσεις δικογραφιών, που για να τις πάρει ο προϊστάμενος προκειμένου να τις ξαναπροσδιορίσει και να τις αναθέσει αλλού, χρειάστηκε να πάει με αστυνομικό σπίτι της όπου τις είχε κλειδωμένες.
Και κατέληξε ο κ. Βερβεσος: Δεν μπορούμε να ανεχθούμε άλλο δικαστές που βγάζουν αποφάσεις μετά από 32 μήνες. Ας σταματήσει σε κάποιους το επίδομα ταχείας επίλυσης υποθέσεων, να δείτε πόσο ταχύτερα θα βγαίνουν οι αποφάσεις. Ο Δ. Βερβεσός ζήτησε επίσης να γίνει άμεσα γραπτός διαγωνισμός για 300-400 δικαστικούς υπαλλήλους, που είναι απολύτως αναγκαίοι σήμερα.
Στο σημείο αυτό παρενέβη ο κ. Πικραμμένος επισημαίνοντας ότι ο ίδιος είχε ως πρόεδρος ΣτΕ περικόψει αποδοχές από δικαστή λόγω μεγάλων καθυστερήσεων και ότι ήταν το πιο αποτελεσματικό μέτρο. Πρόσθεσε επίσης ότι η Κυβέρνηση θα πάρει κάποια μέτρα, για τα οποία ελπίζει να μην βρει τα δικαστήρια απέναντι, και γνωστοποίησε ότι συλλέγονται ήδη στοιχεία ποσοτικά και ποιοτικά, ώστε με αντικειμενικά κριτήρια να διαμορφωθεί στη συνέχεια ο Δικαστικός Χάρτης.
Παναγιώτης Περάκης
Ο Παναγιώτης Περάκης χειροκροτήθηκε αρχικά για την αναφορά του στην ανάγκη συμπαράστασης (και με βοήθεια σε τρόφιμα, ιατρικό υλικό, κ.λπ.) στους Ουκρανούς δικηγόρους που βρίσκονται στα καταφύγια ή σε δρόμους προσφυγιάς, αλλά και στους Ρώσους δικηγόρους που με ανακοίνωσή τους κατά της εισβολής, τίμησαν τον εαυτό τους και το δίκαιο.
Από την άλλη επέκρινε τις μεγάλες καθυστερήσεις, αναφέροντας ότι η Ελληνική Δικαιοσύνη κατέχει σε κάποιες περιπτώσεις την τελευταία ή προτελευταία θέση μεταξύ των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρότεινε για μια 5ετία να συμφωνήσουν όλοι να μην ισχύει το ωράριο μέχρι τις 3μ.μ. και να γίνονται δίκες και τα απογεύματα, ενώ διερωτήθηκε αν μπορεί να υπάρχει σε μια τέτοια περίοδο η πολυτέλεια τόσο μεγάλων δικαστικών διακοπών.
Επισήμανε ακόμη ο κ. Περάκης, εγγενείς αδυναμίες στο σύστημα αξιολόγησης των δικαστών, τονίζοντας ότι θα πρέπει να υπάρχει για όλους και να είναι ομοιογενής, ενώ ζήτησε να ξαναδεί η πολιτεία το θέμα της επιλογής των επιθεωρητών με κλήρωση που γίνεται σήμερα, προτείνοντας να γίνεται η επιλογή με ψήφο για εκείνον που θεωρείται ότι είναι ο καλύτερος.
Σημείωσε ακόμα ότι λείπουν εδώ τα κριτήρια αξιολόγησης, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε άλλες χώρες, ενώ τόνισε την ανάγκη τα ίδια τα δικαστήρια να δίνουν στοιχεία για τη δουλειά τους, αναρτώντας τα στο site τους, γιατί όταν δεν είναι η δουλειά σου στο σκοτάδι, αλλά πέφτει φως επάνω της, φροντίζεις να γίνεις καλύτερος. Τάχθηκε επίσης υπέρ της λειτουργίας Παρατηρητηρίου για το πώς λειτουργεί η Δικαιοσύνη και υπέρ της δυνατότητας εκφοράς γνώμης από τους δικηγόρους στην διαδικασία αξιολόγησης.
Δημήτρης Βασιλείου
Ο Δημήτρης Βασιλείου τόνισε την ανάγκη να αλλάξει ο 1ος βαθμός, επικρίνοντας το γεγονός ότι έχει απομακρυνθεί από τις διαδικασίες της προφορικότητας και της αμεσότητας, καθώς μέσω αυτών θα μπορούσε ευκολότερα να γίνει κατανοητή μια δικογραφία στον δικαστή και να αποφευχθούν έτσι μεγάλες καθυστερήσεις. Από την πλευρά του, υποστήριξε επίσης ότι σε ένα επίπεδο 60-70% οι πρωτόδικες αποφάσεις «πέφτουν» στο Εφετείο και γι’ αυτό δεν μπορεί να γίνει λόγος για κατάργηση της έφεσης σε κάποιους τομείς της Δικαιοσύνης.
Παναγιώτης Δανιάς
Απαντώντας στους ομιλητές, ο πρόεδρος της Ένωσης Διοικητικών Δικαστών Παναγιώτης Δανιάς υπεραμύνθηκε της κλήρωσης των επιθεωρητών, λέγοντας ότι είναι ντροπή να υποστηρίζεται ότι ένας ανώτατος δικαστής που ελέγχει την συνταγματικότητα των νόμων, την νομιμότητα της σύνθεσης της Βουλής, κ.λπ., δεν είναι ικανός να γίνει επιθεωρητής και να χρειάζεται να γίνει επιλογή.
Επίσης επέκρινε τις αλλεπάλληλες αλλαγές των Κωδίκων, που καθιστούν δύσκολο να ξέρει κάποιος τι ακριβώς ισχύει και για πόσο διάστημα ένα συγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο, ενώ καυτηρίασε το γεγονός ότι ο νομοθέτης φθάνει στο σημείο να έρχεται και να προσδιορίζει στον δικαστή και χρονικά με ποιά Δικονομία θα δικάσει τις εκκρεμείς υποθέσεις.