«Η χώρα μπορεί και πρέπει να γίνει πολύ πιο λειτουργική. Το μεγάλο ζητούμενο είναι να κάνουμε τη ζωή των πολιτών πιο εύκολη. Και αυτό θα γίνει. Δέσμευσή μας, να πάει η Ελλάδα μπροστά, χωρίς να αφήσουμε κανέναν πίσω ». Με αυτά τα λόγια είχε ξεκινήσει τη θητεία του στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης ο Κυριάκος Πιερρακάκης στην τελετή παράδοσης – παραλαβής από τον Νίκο Παππά.
Η αλήθεια είναι ότι εκείνο το πρωινό της 9ης Ιουλίου 2019 δεν ήταν πολλοί εκείνοι που περίμεναν να δουν άμεσα βελτίωση στην καθημερινότητά τους. Εξάλλου, δεν ήταν η πρώτη φορά που κάποιος υπουργός κήρυσσε τον πόλεμο κατά της γραφειοκρατίας, ούτε ήταν πρωτοφανής η εξαγγελία της ψηφιακής μεταρρύθμισης. Η διαφορά, όμως, του Κυριάκου Πιερρακάκη από τους προκατόχους του ήταν ότι διέθετε ένα λεπτομερές σχέδιο για να πετύχει τους στόχους που είχε θέσει μαζί με τον Κυριάκο Μητσοτάκη.
Έκτοτε, μεσολάβησαν ημερολογιακά δύο χρόνια και επτά μήνες – ο πολιτικός χρόνος, όμως, λόγω της πανδημίας υπήρξε πολύ πυκνότερος. Ο κοροναϊός βρήκε την Ελλάδα «ψηφιακά ανοχύρωτη»: Ελάχιστες υπηρεσίες παρέχονταν ψηφιακά, καθώς ακόμα και οι απλούστερες συναλλαγές με το Δημόσιο απαιτούσαν αναμονή σε μία -στην καλύτερη περίπτωση – ουρά.
Με λίγα λόγια, το κράτος αποτελούσε την υπ’ αριθμόν ένα απειλή διασποράς του ιού. Η απειλή αυτή αποτέλεσε και τον κρίσιμο επιταχυντή του σχεδιασμού του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Η εκκρεμότητα μετατράπηκε σε αναγκαιότητα, η απάντηση, όμως, στην πρόκληση παρέμεινε ίδια: πολλές και λειτουργικές ψηφιακές υπηρεσίες, οι οποίες θα είναι εύκολα προσβάσιμες για όλους, και, ταυτόχρονα, ενίσχυση των υποδομών του κράτους, που θα εκσυγχρονίσουν ριζικά τη λειτουργία του.
Το gov.gr αποτέλεσε ήδη από τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης την κεντρική εξαγγελία του Κυριάκου Πιερρακάκη. Ο αρχικός προγραμματισμός προέβλεπε να ενεργοποιηθεί στα μέσα του 2020. Το πρώτο lockdown, όμως, επιτάχυνε τις εξελίξεις. Έτσι, το gov.gr τέθηκε σε λειτουργία στις 21/3/2020, ενσωματώνοντας 501 ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες, με την προσθήκη της υπεύθυνης δήλωσης και της εξουσιοδότησης.
Η φιλοσοφία της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης του Δημοσίου συνοψίζεται στη φράση «Το κράτος είναι ένα και ως ένα πρέπει να λειτουργεί». Οι ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες σταδιακά ανασχεδιάζονται και απλοποιούνται, σύμφωνα με τα πρότυπα του gov.gr, και θα παρέχονται αποκλειστικά μέσω αυτού, χωρίς παραπομπή σε άλλο site.
Ταυτόχρονα, δόθηκε προτεραιότητα στην ψηφιοποίηση εκείνων των υπηρεσιών που οδηγούσαν πιο συχνά τους πολίτες στα «γκισέ» μιας δημόσιας υπηρεσίας. Έτσι, το gov.gr μπήκε εξαρχής στην καθημερινότητα των πολιτών.
Οι αριθμοί και η αποτελεσματικότητα
Ήδη από τις πρώτες ηµέρες λειτουργίας του gov.gr ξεκίνησαν να προστίθενται νέες υπηρεσίες. Σήµερα το gov.gr αριθµεί περισσότερες από 1.320 ψηφιακές υπηρεσίες και µέσω αυτού έχουν εκδοθεί εκατοµµύρια έγγραφα. Είναι χαρακτηριστικό ότι έχουν πραγµατοποιηθεί περισσότερες από διακόσια εκατοµµύρια συνολικές επισκέψεις στο site, επιβεβαιώνοντας ότι ο ψηφιακός µετασχηµατισµός δεν αφορούσε ένα µικρό κοµµάτι του πληθυσµού, αλλά τους περισσότερους πολίτες.
Η πλέον δηµοφιλής υπηρεσία είναι η υπεύθυνη δήλωση, η οποία έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα πέντε εκατοµµύρια. Οι εξουσιοδοτήσεις πλησιάζουν τα δύο εκατοµµύρια, ενώ τα τέσσερα δηµοτολογικά πιστοποιητικά (οικογενειακής κατάστασης, γέννησης, γάµου και εγγυτέρων συγγενών) έχουν αθροιστικά υπερβεί τα τρία εκατοµµύρια.
Περισσότερες από 600 χιλιάδες είναι οι ληξιαρχικές πράξεις (γέννησης, γάµου, συµφώνου συµβίωσης και θανάτου) που έχουν εκδοθεί ψηφιακά. Επιπλέον, άλλες δύο υπηρεσίες που συγκεντρώνουν µεγάλο ενδιαφέρον είναι οι προσωρινές άδειες οδήγησης (σχεδόν 300 χιλιάδες) και τα αντίγραφα ποινικού µητρώου, που πλησιάζουν τις 200 χιλιάδες. Ξεχωριστή αναφορά αξίζει να γίνει στην άυλη συνταγογράφηση.
Η πλατφόρµα ehealth.gov.gr ήταν µία από τις πρώτες που ενεργοποιήθηκαν και µέχρι σήµερα αριθµεί περισσότερους από τρία εκατοµµύρια εγγεγραµµένους πολίτες. Ήδη οι συνταγές που έχουν εκδοθεί άυλα ανέρχονται σε 40 εκατοµµύρια, τη στιγµή που ο αντίστοιχος αριθµός των παραπεµπτικών ξεπερνά τα 15 εκατοµµύρια.
Μάλιστα, η οµάδα του Κυριάκου Πιερρακάκη στέκεται ιδιαίτερα στο γεγονός ότι η άυλη συνταγογράφηση αντιπροσωπεύει τη φιλοσοφία «agile» που θέλουν να καθιερώσουν. Τι σηµαίνει αυτό; Ότι µια υπηρεσία χτίζεται βήµα-βήµα, παραδίδεται λειτουργική στους πολίτες και η ίδια η χρήση της «γεννά» τα επόµενα στάδιά της. Έτσι, λοιπόν, η άυλη συνταγογράφηση ξεκίνησε ως επέκταση της ηλεκτρονικής, στη συνέχεια προστέθηκαν τα παραπεµπτικά, πιο πρόσφατα οι ιατρικές βεβαιώσεις και, πλέον, όλα τα παραπάνω έχουν ενταχθεί στην εφαρµογή «MyHealth».
Πρότυπα συστήματα
Σίγουρα η πλατφόρµα – ορόσηµο του υπουργείου Ψηφιακής ∆ιακυβέρνησης ήταν το «emvolio.gov.gr». Η Ελλάδα δηµιούργησε ένα από τα πρότυπα συστήµατα οργάνωσης εµβολιασµού, µε τη δυνατότητα οι πολίτες να ολοκληρώνουν όλες τις διαδικασίες γύρω από τον εµβολιασµό αµιγώς ψηφιακά. Επιπλέον, αξιοποιήθηκαν τα φαρµακεία και τα ΚΕΠ ως φυσικά σηµεία γι’ αυτές τις διαδικασίες. Και, βέβαια, αξιοποιήθηκε δηµιουργικά η άυλη συνταγογράφηση µε προσωποποιηµένα προτεινόµενα ραντεβού κάθε φορά που άνοιγε η προτεραιοποίηση σε µια νέα ηλικιακή οµάδα.
Στον τοµέα των πιστοποιητικών COVID, από την αρχή του 2021, ήδη πριν από την καθιέρωση του Ευρωπαϊκού Ψηφιακού Πιστοποιητικού COVID, η Ελλάδα εκδίδει ψηφιακά και τις αντίστοιχες βεβαιώσεις. Οταν η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε την πρόταση του Έλληνα πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, για τη δηµιουργία ευρωπαϊκών ψηφιακών πιστοποιητικών COVID σχετικά µε τον εµβολιασµό, τη νόσηση και τον αρνητικό εργαστηριακό έλεγχο, η Ελλάδα ήταν ανάµεσα στις χώρες που τα ενεργοποίησαν από την πρώτη ηµέρα πιλοτικής λειτουργίας τους. Όσο για τους αριθµούς, τα ευρωπαϊκά πιστοποιητικά πλησιάζουν τα 8 εκατοµµύρια, ενώ οι εθνικές βεβαιώσεις έχουν ξεπεράσει τα 45 εκατοµµύρια.
Σε όλα τα στάδια της πανδηµίας, το υπουργείο Ψηφιακής ∆ιακυβέρνησης υποστήριξε την καθηµερινότητα των πολιτών. Αρχικά µε το 13033 και το forma.gov.gr για την υποκατάσταση της φόρµας µετακίνησης µε την αποστολή ενός τυποποιηµένου SMS. Και τα δύο χαρακτηρίστηκαν καλές πρακτικές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον ΟΟΣΑ. Παράλληλα, σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε µια σειρά από πλατφόρµες για τη δήλωση εµβολιασµών, νόσησης και εργαστηριακών ελέγχων. Οι δύο βασικότερες ήταν το edupass.gov.gr και το self-testing.gov.gr για τα πανεπιστήµια και τις σχολικές µονάδες της Πρωτοβάθµιας και ∆ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης και της ειδικής αγωγής, καθώς και το anagnorisi.gov.gr για την αναγνώριση εµβολιασµών που έχουν πραγµατοποιηθεί στο εξωτερικό.
Να σηµειωθεί ότι, όσον αφορά τα σχολεία, οι δηλώσεις self tests και σχολικών καρτών έχουν ξεπεράσει τα 32 εκατοµµύρια.
Η απλούστευση διαδικασιών
Η απλούστευση διαδικασιών αποτέλεσε από την αρχή κεντρικό πυλώνα της λειτουργίας του υπουργείου Ψηφιακής ∆ιακυβέρνησης. Ο σχεδιασµός των υπηρεσιών αναθεωρήθηκε, µετατοπίζοντας το επίκεντρο από το κράτος στον πολίτη, ώστε αυτές να γίνουν φιλικότερες. Έµφαση δόθηκε στα λεγόµενα «γεγονότα ζωής», εκείνες, δηλαδή, τις µεταβολές που συµβαίνουν από τη γέννηση µέχρι την απώλεια ενός προσώπου και πρέπει να καταχωριστούν τουλάχιστον σε ένα µητρώο του Δηµοσίου. Εφαρµόζοντας την αρχή «µόνον άπαξ (once only)», αποφεύγονται οι πολλαπλές ουρές, καθώς ο πολίτης δηλώνει µόνο µία φορά το γεγονός και κατόπιν όλα τα µητρώα του Δηµοσίου ενηµερώνονται αυτόµατα.
Χαρακτηριστικό παράδειγµα αυτής της φιλοσοφίας αποτελεί η νέα διαδικασία δήλωσης γέννησης, η οποία εφαρµόζεται από τον Φεβρουάριο του 2020 και ενοποιεί όλες τις επιµέρους διαδικασίες (εγγραφή σε ∆ηµοτολόγιο, Ληξιαρχείο, ΕΦΚΑ, απόδοση ΑΜΚΑ, επίδοµα γέννησης) σε µία διαδικασία, η οποία για τον γονέα ολοκληρώνεται εντός του µαιευτηρίου.
Η εφαρµογή της νέας διαδικασίας είναι σχεδόν καθολική, καθώς το 2021 κατά µέσο όρο πάνω από το 90% των συνολικών δηλώσεων γέννησης έγινε ψηφιακά και, µάλιστα, τον µήνα ∆εκέµβριο το ποσοστό άγγιξε το 100%.
ΙΝFOGRAPHICS: ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ
Οπως έχει πει πολλές φορές ο Κυριάκος Πιερρακάκης, ο κανόνας είναι «πρώτα απλούστευση, µετά ψηφιοποίηση». Υπάρχουν, ωστόσο, και οι εξαιρέσεις σε αυτή την ακολουθία, ιδίως όταν η υφιστάµενη διαδικασία είναι ιδιαίτερα επαχθής για τους πολίτες. Τέτοια περίπτωση ήταν τα αιτήµατα αποζηµίωσης προς τον ΕΟΠΥΥ (δαπάνες για λογοθεραπείες, εργοθεραπείες, ψυχοθεραπείες, προµήθεια οπτικών ειδών, µετακίνηση µε σκοπό τη διενέργεια συνεδριών αιµοκάθαρσης και µεταγγίσεων αίµατος).Στις περιπτώσεις αυτές, οι «ουρές της ντροπής» στον ΕΟΠΥΥ ήταν ατελείωτες και επαναλαµβάνονταν µε µεγάλη συχνότητα, ώστε οι συγγενείς κατά κύριο λόγο ανθρώπων που υποβάλλονταν στις παραπάνω θεραπείες να εισπράττουν τα ποσά που είχαν προκαταβάλει. Προκειµένου να επιταχυνθεί η ανακούφισή τους, το υπουργείο Ψηφιακής ∆ιακυβέρνησης ψηφιοποίησε όλα τα στάδια της διαδικασίας, µε αποτέλεσµα οι συγκεκριµένες ουρές να έχουν ήδη αντικατασταθεί µε λίγα µόνο κλικ.
Η διασύνδεση µεταξύ των υπηρεσιών και των µητρώων του ∆ηµοσίου είναι απαραίτητη για να µειώνονται σηµαντικά τα δικαιολογητικά που καλείται να προσκοµίσει ο πολίτης. Η διαδικασία αυτή περιγράφεται στη γλώσσα της πληροφορικής ως «διαλειτουργικότητα» και εφαρµόζεται εκτεταµένα τα τελευταία δυόµισι χρόνια µέσω του Κέντρου ∆ιαλειτουργικότητας της Γενικής Γραµµατείας Πληροφοριακών Συστηµάτων Δηµόσιας ∆ιοίκησης.
Μάλιστα, για τη βελτιστοποίηση των συγκεκριµένων διασυνδέσεων, αναβαθµίστηκαν ριζικά οι υποδοµές της Γενικής Γραµµατείας Πληροφοριακών Συστηµάτων ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης. Στόχος των συγκεκριµένων παρεµβάσεων είναι η ολοκλήρωση της µετάβασης σε νέες υποδοµές, που θαπροσφέρουν αξιόπιστο και αποδοτικότερο περιβάλλον λειτουργίας των παρεχόµενων υπηρεσιών προς τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τη ∆ηµόσια ∆ιοίκηση.
Το 5G, η αποχαλκοποίηση, η εκθετική καµπύλη και το νέο «Σχέδιο Μάρσαλ»
Η δηµοπρασία του φάσµατος για τα δίκτυα πέµπτης γενιάς ολοκληρώθηκε στις 16/12/2020, εντός του χρονοδιαγράµµατος που είχε ανακοινωθεί, χωρίς να ζητηθεί αναβολή λόγω της πανδηµίας, όπως συνέβη στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. Σύµφωνα µε το Παρατηρητήριο για το 5G της Ε.Ε., η Ελλάδα βρίσκεται ανάµεσα στις τρεις πρώτες χώρες της Ευρώπης στην απονοµή του φάσµατος 5G και έως το 2026 υπολογίζεται ότι θα έχει καλυφθεί το 99% της επικράτειας.
Παράλληλα, προχωρά µε γρήγορες διαδικασίες η αποχαλκοποίηση, που θα οδηγήσει σε καλύτερη και σταθερότερη πρόσβαση στο Ιντερνετ για όλους µέσα από την επέκταση σε κάθε σπίτι του δικτύου οπτικών ινών. Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις του υπουργείου Ψηφιακής ∆ιακυβέρνησης, τα κρατικά προγράµµατα, σε συνδυασµό µε τις ιδιωτικές επενδύσεις, αναµένεται να δηµιουργήσουν σχεδόν πέντε εκατοµµύρια γραµµές οπτικών ινών.
Αν έπρεπε να αναζητήσουµε τις επιδόσεις του ψηφιακού κράτους µέσα από µόνο έναν δείκτη, αυτός θα ήταν οι ψηφιακές συναλλαγές. Ο όρος αυτός αντιπροσωπεύει το άθροισµα των ψηφιακών υπηρεσιών και των διαλειτουργικοτήτων, δηλαδή πόσες φορές ο πολίτης εξυπηρετείται ηλεκτρονικά και πόσες φορές το κράτος ανταλλάσσει µεταξύ των υπηρεσιών του µια πληροφορία χωρίς άλλη ενέργεια πλην της συγκατάθεσης του ενδιαφεροµένου.
Το 2018 οι ψηφιακές συναλλαγές µε το κράτος ανέρχονταν σε 8,8 εκατοµµύρια και το 2019 αυξήθηκαν στα 34 εκατοµµύρια. Το 2020, όταν ξεκίνησε η λειτουργία του «gov.gr», οι ψηφιακές συναλλαγές ξεπέρασαν τα 94 εκατοµµύρια. Από την 1η Ιανουαρίου µέχρι και την 31η ∆εκεµβρίου του 2021 τα συστήµατα του ∆ηµοσίου είτε παρείχαν ψηφιακές υπηρεσίες προς τους πολίτες είτε «µίλησαν µεταξύ τους» αθροιστικά 566.962.980 φορές. Οι περισσότερες από τις ψηφιακές συναλλαγές µεταφράζονται σε αποφυγή αντίστοιχου αριθµού επισκέψεων των πολιτών σε δηµόσιες υπηρεσίες – άρα πάνω από 60 κερδισµένες ουρές για κάθε ενήλικο.
H στρατηγική
Η εκθετική αυτή καµπύλη συνιστά µια ιδιαίτερα ευνοϊκή συγκυρία για τη χώρα, προσδίδοντας προστιθέµενη αξία στην αξιοποίηση του Ταµείου Ανάκαµψης και Ανθεκτικότητας. Το σύγχρονο «Σχέδιο Μάρσαλ», όπως το χαρακτηρίζει ο Κυριάκος Πιερρακάκης, δίνει τη δυνατότητα στην Ελλάδα να χρηµατοδοτήσει το σύνολο της ψηφιακής της στρατηγικής.
Περίπου το 25% των πόρων του Ταµείου Ανάκαµψης και Ανθεκτικότητας κατευθύνεται σε ψηφιακά έργα, είναι δε κοµβικός ο ρόλος που διαδραµατίζει στην αξιοποίησή τους η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηµατισµού. Έτσι, σύµφωνα µε τον σχεδιασµό, το 2025 η Ελλάδα θα έχει κλείσειτις ψηφιακές της εκκρεµότητες µε το παρελθόν, θα έχει αναβαθµίσει τις υποδοµές της και θα διαθέτει όλα τα απαραίτητα εφόδια ώστε κράτος και οικονοµία να µπορούν να ανταποκριθούν στις νέες ψηφιακές προκλήσεις.
Οι παραπάνω αριθµοί είναι δηλωτικοί αυτού που ο Κυριάκος Πιερρακάκης έχει περιγράψει µε τη φράση «Θέτουµε τη χώρα σε κίνηση». Φυσικά, στην οµάδα του υπουργού Επικρατείας και Ψηφιακής ∆ιακυβέρνησης έχουν απόλυτη επίγνωση ότι υπάρχουν µπροστά µας ακόµα πολλές προκλήσεις. Παρ’ όλα αυτά, όπως επισηµαίνουν, είναι εµφανές ότι πλέον «η βελόνα κινείται – και κινείται µε ταχύτητα».
Τα αποτελέσµατα των πρώτων δυόµισι ετών µιλούν από µόνα τους για την ορθότητα του σχεδιασµού. Και στο υπουργείο Ψηφιακής ∆ιακυβέρνησης είναι αποφασισµένοι να συνεχίσουν να χτίζουν πάνω στα θεµέλια που έθεσαν, απλοποιώντας, ψηφιοποιώντας, αναβαθµίζοντας και καινοτοµώντας. Ή, πιο απλά, δανειζόµενοι άλλη µία φράση του Κυριάκου Πιερρακάκη, «Βγάζοντας το “δεν” από τη φράση “δεν γίνεται”».
Δημοσιεύτηκε στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ στις 12/2