Εναντίον της Νέας Δημοκρατίας και του ΣΥΡΙΖΑ στράφηκε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος τόνισε μεταξύ άλλων ότι τα δύο κόμματα εξουσίας της χώρας αποφεύγουν, παρά την κρίσιμη συγκυρία, την αναζήτηση συγκλίσεων και συναινέσεων για την επόμενη μετεκλογική μέρα.
Ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, ξεκινώντας την εισαγωγική του ομιλία στο έκτο διήμερο Συνέδριο του Κύκλου Ιδεών με θέμα την συγκρότηση εθνικής στρατηγικής σε ένα περιβάλλον διεθνούς περιδίνησης, έδωσε έμφαση και στο αμιγώς πολιτικό ζήτημα των πιθανών εκλογικών συσχετισμών και της φυσιογνωμίας της κυβέρνησης που θα προκύψει από τις επόμενες- «ή για την ακρίβεια από τις μεθεπόμενες εκλογές», είπε χαρακτηριστικά.
Αναφέρθηκε στο ερώτημα που κυριαρχεί σχετικά με το προφίλ της επόμενης κυβέρνησης, έθεσε το ζήτημα-δίλημμα που ήδη συζητείται περί αυτοδύναμης κυβέρνησης ή μιας κυβέρνησης συνεργασίας δυο ή περισσότερων κομμάτων και υποστήριξε ότι αυτό το βασικό ζητούμενο επηρεάζει σε βάθος το πολιτικό και κοινωνικό κλίμα.
«Ανάδειξη διαφορών»
Αυτό το βασικό ζητούμενο -όπως εξήγησε ο κ. Βενιζέλος στη συνέχεια- προϋποθέτει πόλωση, όξυνση, ανάδειξη των «αγεφύρωτων» διαφόρων». Και συμπλήρωσε μ ε δηκτικό ύφος: «Το ζήτημα των πολιτικών που θα μπορέσει ή θα αναγκαστεί να εφαρμόσει επί της ουσίας η επόμενη κυβέρνηση φαίνεται να ενδιαφέρει πολύ λίγο τη δημόσια συζήτηση. Η αναζήτηση συγκλίσεων και συναινέσεων είναι σχεδόν ενοχλητική για τα δυο μεγαλύτερα κόμματα που διεκδικούν την πρώτη θέση: η ΝΔ με τη μορφή της απόλυτης / αυτοδύναμης πλειοψηφίας, ο ΣΥΡΙΖΑ ως κορμός μιας κυβερνητικής συνεργασίας».
Ο κ. Βενιζέλος μίλησε αναλυτικά για τις διαρκείς ανακατατάξεις στην Ευρώπη και διεθνώς, για την ενεργειακή ακρίβεια και τα μείζονα ζητήματα που απασχολούν τους πολίτες, τους δημοσιονομικούς κινδύνους, το «επεισόδιο των υποκλοπών» και τις ευθύνες των πολιτικών κομμάτων για την προοπτική της χώρας.
Τα «κλειδιά» της ομιλίας
Στην ομιλία του ο Ευάγγελος Βενιζέλος σημείωσε μεταξύ άλλων:
- Η διεθνής περιδίνηση μετά τη ρωσική στρατιωτική εισβολή και τον πόλεμο στην Ουκρανία εκδηλώνεται σε όλα τα πεδία: Αμφισβητείται η κυρίαρχη δυτική γραμμική αντίληψη περί προόδου και κεκτημένου. Η ανθρωπότητα ζει εμφανώς σε πολλές παράλληλες και όχι διαδοχικές εποχές. Μετανεωτερικά και αρχαϊκά στοιχεία συνυπάρχουν, για την ακρίβεια, μετανεωτερικές τεχνολογικές δυνατότητες τίθενται στην υπηρεσία αρχαϊκών ή μάλλον πρωτόγονων στόχων, όπως η άσκηση ωμής βίας, ο πόλεμος, οι γενοκτονίες.
- Έχουν αναιρεθεί όλες οι μετά – ψυχροπολεμικές βεβαιότητες των τελευταίων τριάντα δυο ετών. Έχουν αναδειχθεί σχεδόν όλες οι υφέρπουσες εκκρεμότητες σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο.
- Είναι πλέον ανοικτή και ρητή η σύγκρουση της φιλελεύθερης δημοκρατίας με τον αυταρχισμό και τον ολοκληρωτισμό. Η φιλελεύθερη δημοκρατία είναι όμως εμφανώς φοβική, φοβάται τις εκλογικές συμπεριφορές των κοινωνιών που εκφράζει και τα εκλογικά αποτελέσματα. Η σύγκρουση με τον αυταρχισμό και τον ολοκληρωτισμό δεν θα κριθεί μόνο στην Ουκρανία αλλά και στο εσωτερικό της Δύσης, κυρίως στο εσωτερικό της αμερικανικής κοινωνίας και του αμερικανικού πολιτικού συστήματος. Θα κριθεί εν πολλοίς στις επόμενες αμερικανικές προεδρικές εκλογές.
- Ο πληθωρισμός θέτει υπό δοκιμασία μια μακρά περίοδο ποσοτικής χαλάρωσης και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού. Κοινή παραδοχή είναι η προοπτική ύφεσης στη διεθνή οικονομία. Έχει ήδη μεταβληθεί η νομισματική πολιτική όλων των μεγάλων κεντρικών τραπεζών με αύξηση επιτοκίων.
- Η ενεργειακή κρίση που έχει στην αφετηρία της τη μυωπική εξάρτηση της ΕΕ από τα ορυκτά καύσιμα της Ρωσίας οδηγεί όχι μόνο σε έκρηξη των τιμών και σε σοβαρές δυσκολίες ενεργειακού εφοδιασμού, αλλά και σε όξυνση της κλιματικής κρίσης, με τις συνέπειες να είναι πλέον ορατές στην αύξηση της συχνότητας και της έντασης των φυσικών καταστροφών.
- Η πανδημία συνεχίζεται, ενώ απειλείται η εμφάνιση νέων ή η αναβίωση παλιών και ξεχασμένων ιών. Η εφοδιαστική αλυσίδα έχει διαταραχθεί επηρεάζοντας έντονα τις τιμές αλλά και την ασφάλεια εφοδιασμού. Η αντίληψη για τις αποστάσεις και την ασφάλεια και το κόστος της μεταφοράς αγαθών αλλάζει το διεθνές εμπόριο και την κλίμακα της παγκοσμιοποίησης.
- Ταυτόχρονα παραμένουν όλες οι εστίες κρίσης που ήταν ανοικτές όταν ξεκίνησε η ρωσική στρατιωτική εισβολή και ο πόλεμος στην Ουκρανία: Συρία, Λιβύη, Υεμένη, Καύκασος. Οι νέοι διεθνείς συσχετισμοί επηρεάζουν καταλυτικά τις περιφερειακές διενέξεις που αποκτούν παρακολουθηματικό χαρακτήρα. Αυτό αφορά ευθέως το κυπριακό και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
- Στα Βαλκάνια με μεγάλη δυσκολία συγκρατούνται όλα σχεδόν τα μέτωπα που είναι έτοιμα να ανοίξουν.
- Στην Αν. Μεσόγειο το ταυτοτικό και στρατηγικό πρόβλημα της Τουρκίας και η δυσκολία να διαχειριστεί τις εσωτερικές της αντιφάσεις και τη μεγάλη και δύσκολη συνοριακή της γραμμή, τροφοδοτεί μια ρητορική έντασης και με την Ελλάδα. Αυτό διαρκεί πια τρία συναπτά έτη.
- Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι όμως η πρόσοψη των δύσκολων σχέσεων της Τουρκίας με τη Δύση. Η Ελλάδα είναι κράτος μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ χωρίς αμφιταλαντεύσεις και εξαιρετισμούς.
- Η αμερικανική παρουσία στην Αλεξανδρούπολη προσλαμβάνεται από την Τουρκία ως σχέδιο μείωσης της στρατηγικής της σημασίας, ενώ συνιστά ενίσχυση της στρατιωτικής υπόστασης της Δύσης στην οποία θέλουμε να ανήκει η Τουρκία. Η οξεία τουρκική ρητορεία των τελευταίων ημερών απευθύνεται περισσότερο στις ΗΠΑ και λιγότερο στην Ελλάδα. Αφορά κατά βάθος τις δύσκολες σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας. Το ζήτημα άλλωστε της λεγόμενης αποστρατιωτικοποίησης των νησιών είναι το λιγότερο παράδοξο να τίθεται μεταξύ συμμάχων, κρατών μελών του ΝΑΤΟ και μάλιστα υπό συνθήκες πολέμου στην Ουκρανία και κινητοποίησης της Συμμαχίας. Και αυτό πέραν από τη γνωστή και σαφή ελληνική απάντηση για το καθεστώς, πρώτον, της Λήμνου και της Σαμοθράκης, δεύτερον, της Λέσβου, Χίου, Σάμου και Ικαρίας και, τρίτον, της Δωδεκανήσου.
- Η Τουρκία είναι κεντρικό ειδησεογραφικό θέμα καθημερινά, αλλά η κοινή γνώμη προσλαμβάνει μια αποσπασματική εικόνα για τα μεγάλα στρατηγικά διλήμματα της γείτονος, τους εσωτερικούς πολιτικούς συσχετισμούς και τη σχέση τους με την εξωτερική πολιτική. Ο στρατιωτικός συσχετισμός και το εξοπλιστικό ισοζύγιο προφανώς είναι μόνο μια από τις πολλές παραμέτρους που επηρεάζουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Πολύ σημαντική, που πρέπει όμως να τοποθετείται στο πλαίσιο μιας πιο συνθέτης θεώρησης για τους συντελεστές εθνικής ισχύος.
- Μέσα στο περιβάλλον αυτό και με όλες τις προκλήσεις ανοικτές, η ευρωπαϊκή στρατηγική αμηχανία είναι φανερή σε όλα τα πεδία. Αν δεν υπήρχαν οι ΗΠΑ και αν δεν υπήρχαν διαρκώς τετελεσμένα γεγονότα που επιβάλλουν στην ΕΕ να ακολουθεί μια σαφή γραμμή έναντι της Ρωσίας, της Ουκρανίας, της Κίνας, του Ιράν, θα ήταν ίσως αδύνατο να διαμορφωθεί μια ενιαία ευρωπαϊκή στρατηγική. Η Γερμανία ως ιθύνουσα ευρωπαϊκή δύναμη δυσκολεύεται εμφανώς να διαχειριστεί την τριπλή πρόκληση της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία, της στρατιωτικοπολιτικής υποταγής στις ΗΠΑ και της ανάγκης να επανεξετάσει τις οικονομικές της σχέσης με την Κίνα. Η Γαλλία δεν μπορεί να καλύψει το μεγάλο κενό της ευρωπαϊκής ηγεμονίας. Οι επιπτώσεις είναι εμφανείς στην «ενεργειακή αμηχανία» της ΕΕ.
- Μέσα σε να τόσο διαταραγμένο και αβέβαιο διεθνές πλαίσιο η Ελλάδα δεν αρκεί να είναι με καθαρό τρόπο εντεταγμένη στο δυτικό στρατόπεδο και να λειτουργεί ως κράτος μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και ως στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ.
- Ούτε μπορεί να ζει με την εντύπωση ότι έχει επανέλθει σε μια κανονικότητα που δεν κινδυνεύει να ανατραπεί, ότι είναι μια μικρή όαση. Αυτή είναι μια προσέγγιση εκτός θέματος.
- Η ανάγκη να υπάρχει μια καλά επεξεργασμένη και συμπεριληπτική εθνική στρατηγική που μπορεί να συγκεντρώσει τη μεγαλύτερη δυνατή κοινωνική και πολιτική συναίνεση, είναι επιτακτική μέσα σε μια τόσο πολύπλοκη και εύθραυστη συγκυρία, γεμάτη από προκλήσεις και κινδύνους. Η χώρα πρέπει να κινείται εντός αυτού του θέματος.
- Υπάρχουν αναμφίβολα θετικά και αισιόδοξα σημεία που πρέπει να αναδεικνύονται: Οι εντυπωσιακές επιδόσεις του τουριστικού τομέα που ξεπέρασαν αυτές του 2019. Ο συνδυασμός του υψηλού πληθωρισμού με υψηλό ρυθμό ανάπτυξης (πρωτίστως λόγω κατανάλωσης) που έχει ως αποτέλεσμα ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ 15-15 % με ανάλογη βελτίωση της σχέσης δημόσιο χρέος προς ΑΕΠ. Το μέγεθος των διαθέσιμων ενωσιακών πόρων (Ταμείο Ανάκαμψης, ΕΣΠΑ, ΚΑΠ ). Η προώθηση ορισμένων εμβληματικών επενδύσεων.
- Η δυνατότητα χορήγησης επιδοτήσεων για την αντιμετώπιση της έκρηξης των τιμών στην ενέργεια και άρα του ενεργειακού κόστους με άντληση πόρων από τους ειδικούς λογαριασμούς του ενεργειακού τομέα με περιορισμένη δημοσιονομική επιβάρυνση έτσι ώστε να ασκείται μια εθνική παρεμβατική πολιτική εν μέσω ευρωπαϊκής αμηχανίας. Τουλάχιστον έως ότου διαμορφωθεί μια ευρωπαϊκή πολιτική για την περίοδο της ενεργειακής κρίσης που δεν θα είναι παροδική.
- Το βασικό αυτό ζητούμενο επηρεάζει σε βάθος το πολιτικό και κοινωνικό κλίμα. Προϋποθέτει πόλωση, όξυνση, ανάδειξη των «αγεφύρωτων» διαφόρων. Το ζήτημα των πολιτικών που θα μπορέσει ή θα αναγκαστεί να εφαρμόσει επί της ουσίας η επόμενη κυβέρνηση φαίνεται να ενδιαφέρει πολύ λίγο τη δημόσια συζήτηση. Η αναζήτηση συγκλίσεων και συναινέσεων είναι σχεδόν ενοχλητική για τα δυο μεγαλύτερα κόμματα που διεκδικούν την πρώτη θέση: η ΝΔ με τη μορφή της απόλυτης / αυτοδύναμης πλειοψηφίας, ο ΣΥΡΙΖΑ ως κορμός μιας κυβερνητικής συνεργασίας.
- Συναινέσεις δεν αναζητούνται ούτε καν στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας ενώ η επίτευξή τους είναι πρακτικά εύκολη ή πάντως εφικτή. Άλλωστε το κεκτημένο της Μεταπολίτευσης στο πεδίο αυτό περιλαμβάνει κατά βάθος την ενιαία γραμμή Κωνσταντίνου Καραμανλή και Ανδρέα Παπανδρέου για τη θέση της Ελλάδας στη Δύση και ειδικότερα στην ΕΕ, την εταιρική συνεργασία με τις ΗΠΑ, το πλαίσιο των Ελληνοτουρκικών σχέσεων και το πλαίσιο του κυπριακού.
- Το επεισόδιο των υποκλοπών αντιμετωπίζεται «αστυνομικά». Η διερεύνηση των περιστατικών έχει πολύ μεγάλη σημασία αυτή όμως πρέπει να ανάγεται σε μια συστηματική θεώρηση της ποιότητας της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου στην Ελλάδα. Αυτή περιλαμβάνει την ανάδειξη της πραγματικής κατάστασης στη δικαιοσύνη, τη διαφύλαξη της αποτελεσματικότητας των ανεξάρτητων αρχών, τον σεβασμό του ελεγκτικού ρόλου της Βουλής ιδίως σε σχέση με τις υπηρεσίες πληροφοριών, την ποιότητα και την πολυφωνία της ενημέρωσης, την ενίσχυση του αισθήματος αξιοπρέπειας και ασφάλειας αλλά και ελευθερίας και ιδιωτικότητας του πολίτη.
- Θα δούμε σήμερα αν η συζήτηση για την ποιότητα του κράτους δικαίου και των δημοκρατικών θεσμών στην ΕΕ έχει πρακτική σημασία για τη χώρα μας.
- Το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα επιμερίζεται σε μια συνεχή αλυσίδα χερσαίων και θαλάσσιων επεισοδίων που συνήθως υποτάσσονται στην καμπύλη των Ελληνοτουρκικών σχέσεων, στη λογική της απόκρουσης υβριδικών επιθέσεων. Αυτό είναι εύλογο καθώς συνδέεται με την προστασία των συνόρων, αλλά δεν συνιστά από μόνο του μια συνολική μακροπρόθεσμη πολιτική ενόψει αναμενόμενων εξελίξεων στην Αφρική και την Ασία που θα τροφοδοτήσουν μεταναστευτικές ροές.