Ο κλάδος των οικονομικών, της λογιστικής και της διοίκησης επιχειρήσεων στην Ελλάδα κρίνεται ιδιαίτερα δυναμικός και χαρακτηρίζεται από διαρκείς μεταβολές που συχνά συνδέονται με αλλαγές στη νομοθεσία, εργατική ή μη.
Από το σύνολο των εργαζομένων κάθε βαθμίδας, μεταξύ άλλων, απαιτούνται η τήρηση αυστηρών προθεσμιών, η απόλυτη εναρμόνιση με το νομοθετικό πλαίσιο και η διαρκής απόκτηση γνώσης και τεχνογνωσίας. Οι αυξημένες υποχρεώσεις του κλάδου και η πίεση για υψηλές επιδόσεις, αναγκάζουν τα στελέχη σε εξαντλητικά ωράρια εργασίας που οδηγούν σε έλλειψη εξισορρόπησης της επαγγελματικής και της προσωπικής τους ζωής, καθώς και σε αυξημένα επίπεδα εργασιακού άγχους.
Η εξισορρόπηση της επαγγελματικής και της προσωπικής ζωής προσδιορίζεται ως η αποτελεσματικότητα στην επαγγελματική και την προσωπική ζωή των εργαζομένων και ενισχύεται με τη μείωση των συγκρούσεων των δύο ρόλων. Η σχέση αυτή, μπορεί να ερμηνευτεί θετικά όταν η παραγωγικότητα στην εργασία και η διατήρηση ενός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος συγχρονίζεται με τη διατήρηση μίας ευτυχισμένης προσωπικής ζωής με επαρκή ελεύθερο χρόνο.
Η ανισορροπία ή η ελλιπής εξισορρόπηση της επαγγελματικής και της προσωπικής ζωής, συχνά, ευθύνεται για τα υψηλά επίπεδα εργασιακού άγχους που βιώνουν οι εργαζόμενοι. Το εργασιακό άγχος είναι η ψυχολογική κατάσταση που επιδρά στον τρόπο σκέψης και διαχείρισης διαφόρων καταστάσεων με αντίκτυπο στην απόδοση και την παραγωγικότητα των εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι βιώνουν εργασιακό άγχος όταν οι εργασιακές τους υποχρεώσεις αντανακλούν υπερβολικό φόρτο εργασίας, πίεση χρόνου και ενδεχομένως την ύπαρξη σύγκρουσης της επαγγελματικής και της προσωπικής τους ζωής.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, οι συνθήκες εργασίας στον κλάδο σημείωσαν ιδιαίτερα αυξημένη ένταση εξαιτίας του επιβεβλημένου μοντέλου της τηλεργασίας. Η τηλεργασία καταργεί τα σύνορα άσκησης της επαγγελματικής δραστηριότητας των εργαζομένων και με τις κατάλληλες προϋποθέσεις τους παρέχει τη δυνατότητα να εργάζονται εξ’ αποστάσεως από και σε οποιαδήποτε γεωγραφική περιοχή επιθυμούν.
Η μελέτη του University of Athens MBA
Εμπειρική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της λειτουργίας του National and Kapodistrian University of Athens MBA, στην οποία συμμετείχαν 287 εργαζόμενες στον οικονομικό – διοικητικό κλάδο αλλά και σε λογιστήρια στην Ελλάδα, συσχετίζει την τηλεργασία με: α) την ανισορροπία μεταξύ της προσωπικής και της επαγγελματικής τους ζωής και β) τα αυξημένα επίπεδα εργασιακού άγχους που βιώνουν.
Ενδεικτικά αποτελέσματα της έρευνας είναι τα ακόλουθα:
Το 56% των εργαζόμενων γυναικών, με εξαρτώμενα μέλη, παρουσίαζαν ιδιαίτερα προβλήματα συγκέντρωσης όταν τηλεργάζονταν και ανταποκρίνονταν με δυσκολία στις απαιτήσεις της φύσης της εργασίας και των εργοδοτών τους. Συχνά δε, διέκοπταν την εργασία τους επειδή τα εξαρτώμενα μέλη αναζητούσαν την προσοχή τους.
Το 56% των εργαζομένων γυναικών, με ή χωρίς εξαρτώμενα μέλη, κατά τη διάρκεια της τηλεργασίας αισθάνονταν εργασιακή ανασφάλεια, αδυναμία θέσπισης οικογενειακών και προσωπικών προτεραιοτήτων και αντιμετώπισης των οικογενειακών συγκρούσεων.
Το 57% των γυναικών με ελάχιστες ή καθόλου κοινωνικές σχέσεις οδηγήθηκαν σε πλήρη κοινωνική απομόνωση καθώς η τηλεργασία μείωσε σημαντικά την αλληλεπίδραση με τους/τις συναδέλφους τους.
Επιπροσθέτως, η έρευνα ανέδειξε ότι:
Οι απαιτήσεις της οικογενειακής ζωής των εργαζομένων γυναικών που εντάθηκαν την περίοδο της πανδημίας μείωσαν σε σημαντικό βαθμό τις πιθανότητες για την εργασιακή ανέλιξη και εξέλιξή τους αλλά και την επιθυμία τους για εκπαίδευση, κατάρτιση και προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη. Οι εργαζόμενες που κατείχαν διευθυντικές θέσεις και οργάνωσης ομάδων εργασίας αισθάνονταν ότι υποστήριζαν ελλιπώς τους υφισταμένους τους κατά την εξ’ αποστάσεως εργασία καθώς και ότι δεν εκπλήρωναν επαρκώς τα εργασιακά τους καθήκοντα εξαιτίας των απαιτήσεων των πολλαπλών ρόλων που κατείχαν.
Αντιθέτως, οι εργαζόμενες που ασκούσαν ελεύθερο επάγγελμα επέλεγαν τις ημέρες τηλεργασίας και ως εκ τούτου είχαν εξισορροπήσει περισσότερο την επαγγελματική τους με την προσωπική τους ζωή στη διάρκεια της πανδημίας. Εκδήλωσαν δε, χαμηλότερα επίπεδα εργασιακού άγχους σε σχέση με τις εργαζόμενες του κλάδου με εξαρτημένη σύμβαση εργασίας.
Τα συμπεράσματα
Τα συμπεράσματα της έρευνας στο University of Athens MBA αναδεικνύουν ότι ένας πολύ σημαντικός αριθμός εργαζομένων γυναικών στον κλάδο της οικονομικής και λογιστικής στην Ελλάδα δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένες να τηλεργαστούν. Ταυτόχρονα δε, καταδεικνύουν τις αδυναμίες του μοντέλου της αποκλειστικής τηλεργασίας που εφαρμόστηκε ως μοναδική και αναγκαία συνθήκη για την ασφάλεια και την προστασία των εργαζομένων από τη νόσο COVID-19.
Η ανάπτυξη ενός αποδοτικού μοντέλου τηλεργασίας ικανού να προωθεί και να υποστηρίζει την εξισορρόπηση της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής των εργαζόμενων γυναικών με πολλαπλούς ρόλους και να μειώνει τα επίπεδα εργασιακού άγχους, μεταξύ άλλων, προϋποθέτει:
– Ευέλικτες μορφές απασχόλησης που συνδυάζουν την τηλεργασία με τη δια ζώσης παρουσία των εργαζομένων γυναικών σε ένα υβριδικό μοντέλο απασχόλησης.
– Την πλήρη αποσύνδεση των εργαζομένων από τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες εξ’ αποστάσεως επικοινωνίας μετά τη λήξη του συμβατικού τους ωραρίου. Ανάλογα δε με τα διαθέσιμα περιθώρια, το συμβατικό ωράριο θα μπορούσε να ορίζεται από κοινού, κατόπιν συνεννόησης, μεταξύ των προϊσταμένων και των τηλεργαζόμενων.
– Κατάλληλα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, τα οποία θα βοηθήσουν τις εργαζόμενες γυναίκες να θέσουν όρια μεταξύ της επαγγελματικής και της προσωπικής τους ζωής και να εφαρμόσουν στην καθημερινή τους πρακτική τεχνικές διαχείρισης εργασιακού άγχους.
Την έρευνα συνυπογράφουν:
Ευαγγελία Σιάχου, Επίκουρη Καθηγήτρια του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) στη Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού, Διδάσκουσα στο University of Athens MBA
Ιωσήφ Φαμέλης, Μέλος του University of Athens MBA NETwork
Δημήτριος Μπάλιος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΚΠΑ στη Χρηματοοικονομική Λογιστική, Αν. Διευθυντής University of Athens MBA, Διευθυντής Εργαστηρίου Εκπαίδευσης και Εφαρμογών Λογιστικής ΕΚΠΑ
Νικόλαος Ηρειώτης, Καθηγητής ΕΚΠΑ στη Χρηματοοικονομική Λογιστική, Διευθυντής Εργαστηρίου Λογιστικής ΕΚΠΑ