Αλλεπάλληλες είναι οι καθυστερήσεις στην εφαρμογή του ΕΣΠΑ. Αν και οι περιστάσεις απαιτούν μια δυναμική απάντηση της Ευρώπης στα διαρκώς διογκούμενα προβλήματα της πανδημίας, του πολέμου στην Ουκρανία και της ενεργειακής κρίσης , οι Βρυξέλλες φαίνεται να… αρμενίζουν με τον παραδοσιακό τρόπο.
Η έναρξη εφαρμογής της νέας προγραμματικής περιόδου 2021-2027, μετατίθεται από τρίμηνο σε τρίμηνο και παρόλο που έχουν σημειωθεί καθυστερήσεις τουλάχιστον άνω των έξι μηνών, εν τούτοις δεν φαίνεται φως στο βάθος του τούνελ. Κυβερνητικά στελέχη εκφράζουν την ανησυχία τους ότι η υπόθεση αυτή μπορεί να τραβήξει ακόμη και μέχρι και ερχόμενο φθινόπωρο για τη χώρα μας, και πιθανώς ακόμη περισσότερο για άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ.
Στην καλύτερη περίπτωση τα επιμέρους τομεακά και περιφερειακά προγράμματα που έχει υποβάλλει από τον περασμένο Οκτώβριο-Νοέμβριο η χώρα μας, θα έχουν εγκριθεί μέσα στο ερχόμενο καλοκαίρι, αναφέρουν καλά ενημερωμένες πηγές. Και αυτό θα συμβεί όχι για το σύνολό των προγραμμάτων, αλλά γι’ αυτά που μας ενδιαφέρουν και για τα οποία πιέζει η ελληνική πλευρά (Ανταγωνιστικότητα, Περιβάλλον και Μεταφορές).
Ήδη η Ελλάδα (αλλά και άλλες χώρες) έχουν χάσει από τη νέα προγραμματική περίοδος την πρώτη χρονιά και ο ρυθμός εγκρίσεων υποβολών δείχνει ότι θα χαθεί και η δεύτερη χρονιά. Αν σε αυτό συνεκτιμηθεί ότι μόνον πέντε κράτη-μέλη έχουν υποβάλει το βασικό κείμενο στρατηγικής για το νέο Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης (ΣΕΣ) 2021-2027 και μόνον ένα κράτος-μέλος (Ελλάδα) τα τομεακά και περιφερειακά προγράμματα που το συνοδεύουν, όλα δείχνουν ότι δεν αναφερόμαστε σε μια προγραμματική περίοδο που ξεκινά το 2021, αλλά από εφέτος και στη χειρότερη περίπτωση από το 2023.
Ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρξε μια τέτοια καθυστέρηση. Στην υφιστάμενη προγραμματική περίοδο 2014-2020, τα επιμέρους επιχειρησιακά προγράμματα εγκρίθηκαν μέσα σε ένα μήνα. Κατατέθηκαν τον Νοέμβριο του 2014 και εγκρίθηκαν τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, όπως φαίνεται από το σχετικό πίνακα. Αν και τότε χάθηκε ένας χρόνος, τουλάχιστον η έναρξη του ΕΣΠΑ 2014-2020 έλαβε χώρα μέσα στο πρώτο έτος εφαρμογής.
Πίνακας: Οι χρόνοι εγκρίσεων μεταξύ ΕΣΠΑ 2014-2020 και ΕΣΠΑ 2021-2027
| ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2014-2020 | ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2021-2027 | ||
| Επίσημη υποβολή ΕΣΠΑ | 04/2014 | Επίσημη υποβολή ΕΣΠΑ | 06/2021 |
| Έγκριση ΕΣΠΑ (3η χώρα μεταξύ των Κ-Μ) | 05/2014 | Έγκριση ΕΣΠΑ (1η χώρα μεταξύ των Κ-Μ) | 06/2021 |
| Επίσημη υποβολή Προγραμμάτων | 11/2014 | Επίσημη υποβολή Προγραμμάτων | 12 Οκτωβρίου έως
11 Νοεμβρίου 2021 |
| Έγκριση Προγραμμάτων | 12/2014 | Έγκριση Προγραμμάτων | Αναμονή από Ε.Ε. |
Στις καθυστερήσεις αυτές σίγουρα ευθύνες υπάρχουν και στην πλευρά των κρατών-μελών. Η μεγάλη δυσλειτουργία ωστόσο διακρίνεται στις υπηρεσίες της Ε.Ε. και στις Βρυξέλλες, που φαίνεται να αδυνατούν να δώσουν τον ρυθμό. Μάλιστα αυτό συμβαίνει σε μια περίοδο έντονης οικονομικής αστάθειας, όπου η προώθηση των προγραμμάτων περιφερειακής στήριξης, ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής, της αγροτικής παραγωγής κ.α. είναι μεγάλης σημασίας.
Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στην Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής (DG Regio) που διαχειρίζεται τα μεγάλα διαρθρωτικά ταμεία. Η εξήγηση δεν είναι απλή, αλλά η αλήθεια είναι ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης και η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προέκριναν πριν δύο χρόνια τη διαχείριση του Ταμείου Ανάκαμψης (RRF) να την αναλάβει η Γενική Διεύθυνση Οικονομικών και Χρηματοδοτικών Υποθέσεων (DG Ecfin) και όχι η DG Regio. Η απόφαση αυτή παραξενεύει, καθώς η DG Ecfin δεν είχε διαχειριστεί ποτέ στο παρελθόν αναπτυξιακά ταμεία και τον ρόλο αυτό διαδραμάτιζε σχεδόν αποκλειστικά η DG Regio.
Καλά ενημερωμένες πηγές αναφέρουν ότι οι δύο αναπτυξιακές παρεμβάσεις ΣΕΣ και RRF έχουν σχεδόν κοινή χρονική αφετηρία, αλλά το RRF ήδη έχει εκταμιεύσει περίπου 50 δισ. ευρώ (προκαταβολές) και τώρα ετοιμάζεται για άλλα τόσα μέσω της καταβολών της α’ δόσης. Η Ελλάδα ήδη έχει λάβει 3,9 δισ. ευρώ από το RRF και σύντομα, μέσα στον Απρίλιο, θα λάβει άλλα 3,6 δισ. ευρώ. Με τα ποσά αυτά η προκαταβολή αντιστοιχεί στο 13% του συνολικού προγράμματος ύψους 30,5 δισ. ευρώ και αν σ’ αυτό προστεθεί και α’ δόση φτάνουμε στο 25%.
Στο ΕΣΠΑ, οι προκαταβολές που θα δοθούν αμέσως μετά την έγκριση των προγραμμάτων είναι μηδαμινές. Μόλις το 0,5% του προγράμματος θα αποδοθεί στο κράτος-μέλος, αντί 4% που ήταν το 2014. Μάλιστα τότε στην Ελλάδα δόθηκε κατ’ εξαίρεση ως προκαταβολή το 8% (περίπου 1,5 δισ. ευρώ), λόγω της ύφεσης που μάστιζε την ελληνική οικονομία. Τώρα η προκαταβολή που θα μας δοθεί μόλις που θα ξεπερνά τα 100 εκατ. ευρώ.
Πηγή: powergame.gr