Η ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη βρίσκεται μόλις στην αρχή και θα χρειαστούν πολλά περισσότερα από το… πάτημα ενός κουμπιού για την αντιμετώπισή της, όπως επισημαίνει η Deutsche Bank.
Σε νέο report της, η γερμανική τράπεζα υπογραμμίζει ότι η Ευρώπη θα πρέπει – μεταξύ άλλων – να γεφυρώσει το ενεργειακό χάσμα που προκάλεσε το κλείσιμο της ρωσικής στρόφιγγας, να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και να διευθετήσει μια σειρά από διαρθρωτικά ζητήματα.
Παρά το γεγονός ότι η ενεργειακή επάρκεια για φέτος το χειμώνα χαρακτηρίζεται «επαρκής», άγνωστο είναι το τι θα συμβεί από το 2023 και μετά. Και όλα αυτά, ενώ πρέπει κάποια στιγμή να ολοκληρωθεί η μετάβαση σε «πράσινες», πιο «καθαρές» και εναλλακτικές μορφές ενέργειας, που ενδεχομένως να μην προσφέρουν ακόμη επαρκή κάλυψη της ενεργειακής επάρκειας της Γηραιάς Ηπείρου.
Όπως επισημαίνει η Deutsche Bank στο report της, οι δέκα σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη έχουν ως εξής:
- Υπάρχουσες υποδομές
Το φυσικό αέριο αντιπροσωπεύει σχεδόν το ένα τέταρτο του συνολικού ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ και τα ορυκτά καύσιμα συνολικά εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν περίπου τα τρία τέταρτα. Οι μεγαλύτεροι χρήστες δεν μπορούν εύκολα να υποκαταστήσουν το φυσικό αέριο με άλλες πηγές, το οποίο, για παράδειγμα, χρησιμοποιείται από τα μισά γερμανικά σπίτια για θέρμανση και από τη βιομηχανία ως πρώτη ύλη για χημικά και πετροχημικά.
- Περιορισμένο LNG
Το υγροποιημένο φυσικό αέριο είναι το πλησιέστερο υποκατάστατο του φυσικού αερίου. Η χωρητικότητα LNG της Ευρώπης έχει σχεδόν εξαντληθεί από τον Ιανουάριο. Η Γερμανία και η Ανατολική Ευρώπη στερούνται σε μεγάλο βαθμό την εξειδικευμένη υποδομή για την εισαγωγή και την επαναεριοποίηση LNG.
Οι κύριοι εξαγωγείς προς την Ευρώπη είναι οι ΗΠΑ, το Κατάρ και η Ρωσία, με ποσοστό περίπου 20-25% η καθεμία. Εξαιρούμενης της Ρωσίας, οι εναλλακτικοί προμηθευτές χρειάζονται χρόνο για να ενισχύσουν τις εγκαταστάσεις υγροποίησης. Οι εξαγωγές LNG των ΗΠΑ στην Ευρώπη έχουν υπερδιπλασιαστεί από πέρυσι, αντιπροσωπεύοντας τα τρία τέταρτα των εξαγωγών LNG.
- Κακή χρονιά για άλλες πηγές
Η χρήση φυσικού αερίου έχει αυξηθεί φέτος εν μέσω προκλήσεων για άλλες πηγές. Η πυρηνική παραγωγή της Γαλλίας αναμένεται να πέσει στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών δεκαετιών λόγω της συντήρησης πολλών παλιών αντιδραστήρων της. Ως εκ τούτου, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας ενέργειας της Ευρώπης, έχει γίνει καθαρός εισαγωγέας. Η Γερμανία έχει καθυστερήσει τα μακροχρόνια σχέδιά της για σταδιακή κατάργηση των τριών τελευταίων πυρηνικών της εργοστασίων μέχρι το τέλος του έτους. Σε ό,τι αφορά τις υδροηλεκτρικές και υδάτινες μεταφορές, το πιο ζεστό καλοκαίρι της Ευρώπης προκάλεσε αύξηση της ζήτησης για ψύξη, μείωσε την υδροηλεκτρική ενέργεια και οδήγησε τον Ρήνο να πέσει σχεδόν σε χαμηλά επίπεδα-ρεκόρ, διακόπτοντας τη μεταφορά υλικών όπως ο άνθρακας.
- Ελλιπείς υποδομές ΑΠΕ
Γιατί δεν μπορούμε να προχωρήσουμε σε 100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας; Η παροχή αιολικής και ηλιακής ενέργειας δεν έχει συνέχεια, όπως για παράδειγμα στη Γερμανία που συνεισφέρουν από λιγότερο από 10% έως και 100% της ωριαίας ζήτησης ενέργειας, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Γιατί έχει σημασία αυτό; Η ηλεκτρική ενέργεια δεν μπορεί ακόμη να αποθηκευτεί σε κλίμακα και με χαμηλό κόστος και ως εκ τούτου οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν μπορούν να είναι η κύρια πηγή για την κάλυψη της ζήτησης.
- Μικρή μείωση στην κατανάλωση ενέργειας
Η συνολική κατανάλωση ενέργειας στην Ευρώπη έχει αλλάξει ελάχιστα τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς η βελτιωμένη απόδοση αντισταθμίστηκε από τη μεγαλύτερη κατανάλωση σε τομείς όπως η υπερβολική θέρμανση και ψύξη. Οι πολιτικές της δεκαετίας του 1970 περιλάμβαναν δελτίο για τα νοικοκυριά και τη βιομηχανία, ενώ σήμερα η πολιτική επικεντρώνεται στη μείωση των νομισματικών απωλειών αντί στη μείωση της ζήτησης. Τα νοικοκυριά έχουν κάνει μόνο μέτριες, προσαρμοσμένες στις καιρικές συνθήκες, περικοπές στην κατανάλωση φέτος και τα περιθώρια για χειμερινές περικοπές είναι περιορισμένα.
- Χρηματοδότηση
Οι τερματικοί σταθμοί LNG, οι εγκαταστάσεις επαναεριοποίησης και τα έργα δικτύων διανομής είναι ακριβά και ευαίσθητα στα επιτόκια, όπως είναι τα ομόλογα. Οι αποδόσεις αυξάνονται, η οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνεται και οι χώρες πιέζουν τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας, γεγονός που μπορεί να περιορίσει τις ταμειακές ροές για τις απαραίτητες επενδύσεις.
Η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια έως το 2050 θα κόστιζε 5,3 τρισ. δολάρια (πηγή: BloombergNEF). Αυτή η δαπάνη θα γίνει εκ των προτέρων, καθώς οι ΑΠΕ έχουν υψηλό αρχικό πάγιο κόστος και χαμηλότερο λειτουργικό κόστος αργότερα.
- Γραφειοκρατία
Οι μακροχρόνιες, πολύπλοκες και αδιαφανείς διοικητικές διαδικασίες, εμποδίζουν την ανάπτυξη ενεργειακών έργων. Οι ΑΠΕ συχνά δεν ενσωματώνονται στον χωροταξικό και περιβαλλοντικό σχεδιασμό. Υπάρχουν επίσης ζητήματα πολιτικής, δομής της αγοράς και πρόσβασης στο δίκτυο, καθώς και τελωνειακές καθυστερήσεις για εισαγωγές υλικών όπως ηλιακά πάνελ. Αρκετά σχέδια της ΕΕ, πάντως, αφορούν τη μείωση της γραφειοκρατίας και τη δημιουργία μιας πανευρωπαϊκής αγοράς.
- Ελλείψεις σε υλικά
Οι τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα απαιτούν περισσότερα μέταλλα από τις παραδοσιακές τεχνολογίες. Η εξάρτηση της Ευρώπης θα μετατοπιστεί από τα ορυκτά καύσιμα σε μέταλλα και Σπάνιες Γαίες (REE) που συγκεντρώνονται σε λίγα μόνο έθνη. Η Κίνα αντιπροσωπεύει περισσότερο από το ήμισυ της παγκόσμιας αγοράς βαναδίου, γραφίτη και αλουμινίου, Αυστραλία κυριαρχεί στο λίθιο και το Κονγκό στο κοβάλτιο.
Γιατί ο χαλκός είναι ιδιαίτερα σημαντικός; Ο χαλκός, όπου κυριαρχεί η Χιλή, είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την αιολική και ηλιακή ενέργεια, ενώ ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο περιέχει διπλάσιο χαλκό από ένα συμβατικό. Τα ορυχεία σήμερα είναι κοντά στην εξάντληση. Η παγκόσμια ζήτηση για χαλκό είναι σχεδόν διπλάσια της προσφοράς, για νικέλιο είναι τριπλάσια και για βανάδιο, κοβάλτιο και γραφίτη είναι περίπου πέντε φορές.
- Δεξιότητες
Η τεχνογνωσία για τις ΑΠΕ συγκεντρώνεται σε λίγες εταιρείες και η εγκατάσταση απαιτεί εργατικό δυναμικό. Το BloombergNEF εκτιμά ότι η Ευρώπη είχε εισαγάγει ένα τρίτο περισσότερα ηλιακά πάνελ από την Κίνα έως τον Ιούλιο απ’ όσα θα μπορεί να εγκαταστήσει όλο το χρόνο, λόγω ανεπαρκούς εργατικού δυναμικού.
Η Ευρώπη θα πρέπει να διαχειριστεί μια μετάβαση στην απασχόληση για πολλούς από τους 7,5 εκατ. εργαζομένους της στην ενέργεια, ή το 2,4% της απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένων 700.000 που προμηθεύουν άνθρακα, πετρέλαιο και φυσικό αέριο και 1,4 εκατ. που εργάζονται στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με άλλα στοιχεία, 1,3 εκατ. άνθρωποι απασχολούνταν στις ΑΠΕ στην ΕΕ το 2020.
- Aντίθεση της κοινής γνώμης
Πάνω από το 85% των πολιτών της ΕΕ δηλώνουν ότι υποστηρίζουν φιλόδοξους στόχους για τις ΑΠΕ και θα υποστήριζαν νέα έργα αιολικής και ηλιακής ενέργειας κοντά στον τόπο διαμονής τους. Στην πράξη όμως, η αντίθεση της κοινής γνώμης στις ανεμογεννήτριες και τα εκτεταμένα ηλιακά πάρκα αποτελούν ένα από τα βασικά εμπόδια στην επέκταση σε μια ήπειρο με περιορισμένη διαθεσιμότητα γης.
Το σχιστολιθικό αέριο αποτελεί επιλογή; Η Ευρώπη εκτιμάται ότι έχει μεγαλύτερα αποθέματα σχιστολιθικού φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ, κυρίως στην Πολωνία και τη Γαλλία. Αλλά δεν έχει εμπορική παραγωγή, λόγω της υψηλότερης πυκνότητας πληθυσμού, των κανονισμών και της αντίθεσης του κοινού στο fracking – την ίδια διαδικασία που χρησιμοποιούν οι ΗΠΑ για την εξαγωγή του φυσικού αερίου που πωλούν στην Ευρώπη.
Το αποθηκευόμενο «πράσινο υδρογόνο», από την πλευρά του, είναι κάτι που δεν μπορεί να αποτελέσει λύση, καθώς δεν υπάρχει αρκετή χωρητικότητα ΑΠΕ για την παραγωγή της απαιτούμενης ποσότητας. Υπάρχουν δε αμφιβολίες σχετικά με το πόσο εύκολα μπορούν να τοποθετηθούν οι αγωγοί για να το μεταφέρουν.