Για δεκαετίες ολόκληρες, ο Χορτιάτης ήταν το φυσικό παγοποιείο της Θεσσαλονίκης, όταν τα ηλεκτρικά ψυγεία απουσίαζαν από τα σπίτια. Κάθε οικογένεια που ζούσε στο βουνό είχε κι ένα μέλος της που τους χειμώνες ασχολούνταν επαγγελματικά με τη δημιουργία πάγου, ενώ τα καλοκαίρια φόρτωνε τις παγοκολώνες σε κάρα και άλογα και τις μετέφερε στην πόλη για να πουληθούν σε εύπορες οικογένειες και καταστήματα.
Ο τελευταίος παγοποιός ήταν ο Άγγελος Γκουραμάνης που εγκατέλειψε το επάγγελμα το 1955. Οι υπόλοιποι είχαν αρχίσει να αποσύρονται νωρίτερα, καθώς από το 1952 μπήκε στη ζωή των αστικών οικογενειών της Θεσσαλονίκης το ρεύμα και τα ψυγεία που διατηρούσαν φρέσκα τα τρόφιμα και προσέφεραν ένα ποτήρι δροσερό νερό.
Στα χνάρια των παγοποιών του Χορτιάτη, οι οποίοι στη βόρεια πλευρά του βουνού δημιουργούσαν πρόχειρες δεξαμενές στο χώμα, τις λεγόμενες μπάρες, που τις γέμιζαν με καθαρό νερό ώστε να παγώνουν με τις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα, θα κληθούν να βαδίσουν πολίτες της Θεσσαλονίκης την Κυριακή, 6 Νοεμβρίου, στις 9 το πρωί.
Τα τελευταία 25 χρόνια, την πρώτη Κυριακή του Νοέμβρη, όταν τα χρώματα και τα αρώματα του τόπου -όπως λένε οι ντόπιοι – είναι μοναδικά λόγω του φθινοπώρου πραγματοποιείται μία πεζοπορική διαδρομή διάρκειας περίπου 4 ωρών και απόστασης εννέα χιλιομέτρων. Οι συμμετέχοντες, από μικρά παιδιά έως και ηλικιωμένοι, βαδίζουν στα βήματα των παγοποιών και παράλληλα μαθαίνουν για την ιστορία του Χορτιάτη, τη μαρτυρική σελίδα του Ολοκαυτώματος, για τη χλωρίδα και την πανίδα του βουνού, αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ορεινός όγκος.
Η ιδέα για τον συγκεκριμένο περίπατο, ο οποίος δεν «πάγωσε» ούτε κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού, ξεκίνησε από ένα άρθρο του εκπροσώπου της Κίνησης Πολιτών Χορτιάτη και υπεύθυνου της έκδοσης της εφημερίδας «Χορτιάτης 570», Μπάμπη Νανακούδη, που καλούσε όλους τους Θεσσαλονικείς να μάθουν περισσότερα για την ιστορία του τόπου τους.«Οι προ-προ-προπαππούδες μας κατασκεύαζαν τον πάγο με φυσικό τρόπο στην καρδιά του δάσους και τον διατηρούσαν σε κατασκευές που έφτιαχναν με τη μορφή του κώνου, αντεστραμμένου στη γη. Οι πιο σημαντικές γραπτές μαρτυρίες είναι από τον Τούρκο χρονογράφο και περιηγητή, Εβλιγιά Τσελεμπή, που πρωτοέγραψε για τους παγοποιούς το 1623, όταν περιηγήθηκε στην τότε οθωμανική αυτοκρατορία, έφτασε στη Θεσσαλονίκη και ανέβηκε στον Χορτιάτη», ανέφερε ο κ. Νανακούδης στο Αθηναϊκό/ Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Η πεζοπορία ξεκινάει και τερματίζει στο άγαλμα του Χρίστου Μπατάτσιου, δεν παρουσιάζει ιδιαίτερη δυσκολία και μπορεί να ανταποκριθεί κάθε πεζοπόρος. Πρώτος σταθμός είναι το καταφύγιο του Συλλόγου Ελλήνων Ορειβατών ενώ ακολουθεί το μονοπάτι των παγοποιών, ένα καλντερίμι, που φτιάχτηκε κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκεί, οι συμμετέχοντες στη δράση αντικρίζουν τις περίφημες δεξαμενές και τις πηγές του βουνού που τροφοδοτούσαν με νερό το Χορτιάτη και τη Θεσσαλονίκη μέχρι το 1975.
«Συμμετέχουν εδώ και αρκετά χρόνια οι φαν της ιστορίας αλλά κάθε φορά υπάρχει και καινούργιος κόσμος που έρχεται να δει τη διαδρομή αλλά και να μάθει για την ιστορία του τόπου», συμπληρώνει ο κ. Νανακούδης.