Η επικεφαλής του ινστιτούτου Carnegie Europe μιλάει στα «Π» για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το NATO με φόντο την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και αναλύει τις αναταράξεις στην γεωπολιτική σκακιέρα
«Η κρίση είναι εδώ για να μείνει. Το πλήγμα της σε ανθρωπιστικό επίπεδο θα είναι καταστροφικό», εκτιμά η Ρόζα Μπάλφουρ, επικεφαλής του ινστιτούτου Carnegie Europe, ενός από τα πιο σημαντικά think tanks της Ευρώπης. Στην αποκλειστική της συνέντευξη στα «Π», η κ. Μπάλφουρ –η οποία θα μιλήσει στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που θα πραγματοποιηθεί στις 6-9 Απριλίου- τονίζει ότι χάρη στις ενέργειες του Βλαντιμίρ Πούτιν η Ε.Ε. είναι πιο κοντά στο να γίνει ένας στρατηγικός παίκτης.
Πώς πρέπει να δράσουν η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ στο εξής απέναντι στη συνεχιζόμενη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία;
Στις 24 Φεβρουαρίου η Ρωσία προχώρησε σε πλήρη εισβολή στην Ουκρανία – κάτι που μέχρι τότε η Δύση θεωρούσε ως το χειρότερο δυνατό σενάριο. Έπειτα από εβδομάδες έντονων εσωτερικών συζητήσεων, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ δεν ήταν απροετοίμαστοι. Το ΝΑΤΟ είχε ήδη δείξει ισχυρή ενότητα, καθώς η κρίση κλιμακωνόταν. Ωστόσο, η αναμενόμενη έλλειψη ενότητας στην Ε.Ε. δεν έγινε πράξη στο ξεκίνημα της εισβολής. Για την ακρίβεια, η απάντηση στη ρωσική επιθετικότητα έχει προχωρήσει περισσότερο από το αναμενόμενο, με δύο τρόπους: Έχει προκαλέσει μεγάλες αλλαγές πολιτικής -ασφάλειας, άμυνας, ενέργειας και στον συντονισμό των οικονομικών κυρώσεων- και έχει φέρει τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. πολύ πιο κοντά στην αποτίμηση των μελλοντικών στρατηγικών προκλήσεων. Η Ρωσία ήταν το πιο διχαστικό ζήτημα στην εξωτερική πολιτική και στην πολιτική ασφάλειας της Ε.Ε. μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Οι ενέργειες του Πούτιν έχουν αποτελέσει το έναυσμα για να έρθει η Ε.Ε. ένα βήμα πιο κοντά στο να γίνει ένας στρατηγικός παίκτης. Αυτές οι αλλαγές είναι προορισμένες να έχουν μακροχρόνια αποτελέσματα. Η στροφή 180 μοιρών της Γερμανίας στην ασφάλεια και την άμυνα, με τον καγκελάριο να ανακοινώνει τη δέσμευσή του να εκπληρώσει τον στόχο του 2% του ΑΕΠ που θέτει το ΝΑΤΟ για δαπάνες στην άμυνα, μαζί με μια σαφή δέσμευση στη διαφοροποίηση της ενεργειακής τροφοδοσίας θα απομακρύνουν την Ε.Ε. από τη συνεχιζόμενη αλληλεξάρτησή της με τη Ρωσία. Αυτές οι αποφάσεις έπρεπε να είχαν ληφθεί από καιρό. Ήταν απαραίτητες τουλάχιστον από το 2014, όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία. Αλλά κανείς δεν είχε μετατρέψει τις δεσμεύσεις σε πράξεις. Αυτή η ώρα έφτασε.
Οι Ουκρανοί γνωρίζουν ότι δεν αναμένεται στρατιωτική παρέμβαση. Το ΝΑΤΟ θα εργαστεί για να προσφέρει κάθε πιθανή στήριξη με άλλους τρόπους
Μια σειρά κρατών και διεθνών οργανισμών έχουν επιβάλει οικονομικές και άλλες κυρώσεις στη Ρωσία. Θα έχουν αποτέλεσμα;
Το πακέτο των κυρώσεων προκαλεί ζημία και επιφέρει επιπτώσεις χωρίς προηγούμενο, αλλά τα αποτελέσματά του δεν θα γίνουν αμέσως αισθητά. Δυστυχώς, η πολιτική της αποτροπής δεν βοήθησε στο να αλλάξει τα σχέδια του Πούτιν στην Ουκρανία και αλλού. Δυστυχώς, οι κυρώσεις μοιάζει απίθανο να αλλάξουν την πορεία της εισβολής. Το ΝΑΤΟ και τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. βοηθούν την Ουκρανία να αντισταθεί -και η ηρωική αντίσταση των Ουκρανών χτυπά ευαίσθητες χορδές στην κοινή γνώμη σε όλη την Ευρώπη-, αλλά το πώς οι κυρώσεις θα επηρεάσουν την υποστήριξη των πολιτικών του Πούτιν μέσα στη Ρωσία θα φανεί μεσοπρόθεσμα. Θα γίνουν επίσης μεσοπρόθεσμα αισθητές στην Ευρώπη, όταν θα δούμε το οικονομικό κόστος και πιθανά αντίποινα. Αυτό θα είναι μόνο η αρχή μιας διευρυνόμενης σύγκρουσης, για την οποία η Ε.Ε., το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ πρέπει να προετοιμαστούν σε πολλά επίπεδα.
Εκτός όμως από τις κυρώσεις, τι άλλα «εργαλεία» έχει στη διάθεσή της η Ευρωπαϊκή Ενωση στην παρούσα, μείζονα κρίση;
Πέρα από τα τιμωρητικά μέτρα που έχουν συμφωνηθεί για το άμεσο μέλλον και πέρα από τη στρατηγική απομάκρυνση από την αλληλεξάρτηση με τη Ρωσία στο απώτερο μέλλον, υπάρχουν τρεις σημαντικές γραμμές δράσεις: επικοινωνία, οικοδόμηση ανθεκτικότητας εντός της Ε.Ε. και της Ανατολικής Ευρώπης και υποστήριξη από την κοινωνία των πολιτών. Η κρίση είναι εδώ για να μείνει. Το πλήγμα της σε ανθρωπιστικό επίπεδο θα είναι καταστροφικό, με κόστος για τους Ευρωπαίους και επιπτώσεις που εκτείνονται πολύ πέρα από την Ουκρανία. Πρέπει να υπάρξει ενημέρωση βάσει στοιχείων για την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, που να εξηγεί γιατί η ουκρανική εθνική κυριαρχία είναι σημαντική για την Ευρώπη και γιατί είναι απαραίτητο να υποστούμε τις ανθρώπινες και οικονομικές συνέπειες της εισβολής, το κόστος των κυρώσεων και τα πιθανά αντίποινα. Η ενημέρωση πρέπει να συνοδεύει τη στήριξη της ανθεκτικότητας στην Ευρώπη, την Ουκρανία και την υπόλοιπη Ανατολική Ευρώπη, όπου η Ρωσία είναι ήδη αποσταθεροποιητικός παράγοντας. Η Ε.Ε. έχει ήδη εγκρίνει ένα πακέτο ύψους 1,2 δισ. – περισσότεροι πόροι θα απαιτηθούν, επίσης για την ευρύτερη περιοχή. Η πολιτική προσοχή, ακόµα, είναι απαραίτητη. Η επιρροή της Ε.Ε. στη Γεωργία, για παράδειγµα, βρίσκεται σε υποχώρηση τα τελευταία χρόνια, παρά την επιθυµία της χώρας να προσεγγίσει την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ. Η Ανατολική Εταιρική Σχέση είναι µια σηµαντική πλατφόρµα, που φθίνει ελλείψει πολιτικής δέσµευσης. Η στήριξη ολόκληρης της περιοχής θα είναι κρίσιµη για την ευρωπαϊκή ασφάλεια στο σύνολό της. Η κοινωνία των πολιτών σε όλη την Ανατολική Ευρώπη έχει αποδειχθεί µια δύναµη του καλού. Αν µπορούµε να εναποθέσουµε τις ελπίδες µας στην ουκρανική αντίσταση απέναντι στη ρωσική εισβολή, είναι επειδή η κοινωνία των πολιτών έχει ισχυροποιηθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες ως µοχλός αλλαγής και µέσο οικοδόµησης κοινωνικής αντοχής. Ο Πούτιν φοβάται την ουκρανική κοινωνία των πολιτών, ότι ο ακτιβισµός της θα φτάσει στη Ρωσία και θα υπονοµεύσει το καθεστώς του. Η Ευρώπη πρέπει να συνεχίσει να υποστηρίζει την κοινωνία των πολιτών στην Ανατολική Ευρώπη, παράλληλα όµως να βρει τρόπους να προσεγγίσει τους Ρώσους που µπορεί να πιστεύουν τη ρητορική του Κρεµλίνου για την απειλή της ∆ύσης στη Ρωσία, αλλά δεν θέλουν πόλεµο µε την Ουκρανία.
Σχετικά µε την Ελλάδα, εκτιµάτε ότι η χώρα µας µπορεί να είναι ουδέτερη σε περίπτωση περαιτέρω κλιµάκωσης της σύγκρουσης;
Η κατάσταση στην Ουκρανία έχει επιδεινωθεί τόσο βαθιά και τόσο γρήγορα, ώστε εκτιµώ ότι θα είναι δύσκολο για τις χώρες που έχουν προσπαθήσει να κρατήσουν ίσες αποστάσεις µεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ να διατηρήσουν αυτή τη θέση. Το ΝΑΤΟ θα περιµένει τη γρήγορη λήψη αποφάσεων. Μέχρι στιγµής η ενότητά του είναι αξιοθαύµαστη και -υπό το φως της κλιµάκωσης- εκτιµώ ότι όλοι οι σύµµαχοι θα µείνουν ενωµένοι. Οι Ουκρανοί γνωρίζουν ότι δεν αναµένεται στρατιωτική παρέµβαση. Το ΝΑΤΟ θα εργαστεί για να προσφέρει κάθε πιθανή στήριξη µε άλλους τρόπους και να προετοιµαστεί για την πιθανότητα διεύρυνσης της σύγκρουσης. Το ΝΑΤΟ προετοιµάζεται για την πιθανότητα ένα από τα µέλη του να δεχθεί επίθεση – κάτι που ήταν αδιανόητο µέχρι πρόσφατα. Η δέσµευση στο Αρθρο 5 δεν είναι υπό διαπραγµάτευση.
Η Ρωσία ήταν το πιο διχαστικό ζήτηµα στην εξωτερική πολιτική και στην πολιτική ασφάλειας της Ε.Ε. µετά το τέλος του Ψυχρού Πολέµου
Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κυριάκος Μητσοτάκης, και ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εµανουέλ Μακρόν, έχουν περιγράψει την πρόσφατη αµυντική συµφωνία µεταξύ των δύο κρατών ως «το πρώτο βήµα για την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονοµία». Μπορεί να γίνει αυτό πραγµατικότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο εγγύς µέλλον;
∆εν υπάρχει αµφιβολία ότι οι εχθρικές τοποθετήσεις απέναντι στην Ευρώπη -πρώτα µε τον Ντόναλντ Τραµπ να αµφισβητεί τους Ευρωπαίους συµµάχους του ΝΑΤΟ και τώρα µε τη ρωσική εισβολή στην Ευρώπητην έχουν οδηγήσει να πάρει την ιδέα της στρατηγικής της αυτονοµίας πιο σοβαρά. Αλλά πρέπει να είµαστε ξεκάθαροι: Η στρατηγική αυτονοµία δεν είναι µια εναλλακτική σε σχέση µε το ΝΑΤΟ ή τις ΗΠΑ. Η ευρωπαϊκή άµυνα δεν θα αντικαταστήσει τις δυνατότητες του ΝΑΤΟ – ούτε θα έπρεπε. Αντίθετα, η ανάληψη µεγαλύτερης ευθύνης από την Ευρώπη για την ασφάλειά της µόνο θα ενδυναµώσει την ευρωατλαντική σχέση και το ΝΑΤΟ. Επιπλέον, η στρατηγική αυτονοµία δεν θα πρέπει να αφορά µόνο την ασφάλεια και το στρατιωτικό δυναµικό. Η ισχύς της Ευρώπης στην πραγµατικότητα βρίσκεται αλλού – στην οικονοµική της ισχύ, στην ικανότητά της να προβάλλει θεσµούς και κανόνες παγκοσµίως και στα δηµοκρατικά της συστήµατα. Αντί να σκεπτόµαστε τη στρατηγική αυτονοµία ως ένα στάτους, θα έπρεπε να την αντιλαµβανόµαστε ως µια διαρκή διαδικασία συνεργασίας και εµβάθυνσης στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Πηγή: parapolitika.gr