Ενδιαφέροντα στοιχεία για την διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος στη Γηραιά Ήπειρο προκύπτουν από την έκθεση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο με τα στοιχεία να αποτυπώνουν μία ξεκάθαρη αποκλιμάκωση όσον αφορά στην Ελλάδα, την ώρα που άλλες χώρες βιώνουν πιέσεις στα σύνορά τους.
Συγκεκριμένα, όπως καταγράφεται στα συμπεράσματα της έκθεσης, οι διεθνείς εξελίξεις τόσο το 2021 όσο και το 2022 προκάλεσαν τον εκτοπισμό εκατομμυρίων ανθρώπων.
Η άνοδος των Ταλιμπάν στην εξουσία στο Αφγανιστάν έδωσε ώθηση σε νέους κύκλους εκτοπισμού εντός της χώρας και πέρα από τα σύνορα, σε μια περιοχή όπου ο εκτοπισμός ήταν ήδη συνηθισμένο φαινόμενο. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανάγκασε εκατομμύρια ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να αναζητήσουν καταφύγιο σε γειτονικές χώρες, ενώ οι άνθρωποι συνέχισαν να εγκαταλείπουν τις εστίες τους στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, την Αιθιοπία, τη Μοζαμβίκη, τη Μιανμάρ, το Νότιο Σουδάν, τη Συρία, την περιοχή Σαχέλ, τη Βενεζουέλα και την Υεμένη.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), υπήρχαν περισσότεροι από 84 εκατομμύρια βίαια εκτοπισμένοι σε όλο τον κόσμο έως τον Ιούνιο του 2021. Ο αριθμός περιλαμβάνει 26,6 εκατομμύρια πρόσφυγες υπό την εντολή της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, 4,4 εκατομμύρια αιτούντες άσυλο, 48 εκατομμύρια για εκπαιδευτικούς λόγους (International Education Specialists) και 3,9 εκατομμύρια Βενεζουελάνοι εκτοπίστηκαν στο εξωτερικό. Περίπου επτά στους δέκα ανθρώπους που εκτοπίστηκαν πέρα από τα διεθνή σύνορα προέρχονταν από πέντε μόνο χώρες καταγωγής: Συρία, Βενεζουέλα, Αφγανιστάν, Νότιο Σουδάν και Μιανμάρ (με φθίνουσα σειρά).
Η συντριπτική πλειονότητα των διεθνώς εκτοπισμένων φιλοξενείται σε χώρες που γειτνιάζουν με το επίκεντρο μιας κρίσης, οι οποίες είναι συνήθως οι πρώτες στη σειρά για να τους φιλοξενήσουν. Αυτό επιβαρύνει τους πόρους των χωρών υποδοχής, ειδικά επειδή οι κυρίως χώρες με χαμηλότερο εισόδημα συνεχίζουν να δέχονται έναν δυσανάλογα υψηλό αριθμό διεθνώς εκτοπισμένων πληθυσμών.
Η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο
Στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, της οποίας μέρος είναι και η Ελλάδα η κατάσταση δεν ήταν διαφορετική με πολίτες της Συρίας, του Αφγανιστάν, του Πακιστάν αλλά και του Μπαγκλαντές να επιχειρούν να περάσουν στην Ευρώπη τόσο μέσω των θαλασσίων οδών όσο και διασχίζοντας τα χερσαία σύνορα.
Στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με το τελευταίο ενημερωτικό σημείωμα του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, οι ροές κατά το 1ο εξάμηνο του 2022 παρουσιάζονται αυξημένες κατά 28% στα νησιά και κατά 23% στο σύνολο, σε σχέση με τον 1ο τετράμηνο του 2021.
Ωστόσο όπως αναφέρει στην έκθεσή της η Ευρωπαϊκή Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο, ενώ οι αιτήσεις ασύλου στην Ελλάδα (28.000) μειώθηκαν κατά 30% σε σύγκριση με το 2020, η Κύπρος (14.000) έλαβε 82% περισσότερες αιτήσεις. Οι Αφγανοί υπέβαλαν λιγότερες από τις μισές αιτήσεις στην Ελλάδα από ό,τι το προηγούμενο έτος, αλλά παρέμειναν η μεγαλύτερη ομάδα, μπροστά από τους Πακιστανούς, τους Σύρους και τους Μπαγκλαντές.
Δείτε το σχετικό διάγραμμα:
Στην Κύπρο οι αφίξεις αυξήθηκαν μέσω της Πράσινης Γραμμής. Οι αρχές έλαβαν σημαντικά μέτρα για να διευκολύνουν την καταχώριση και την υποβολή αιτήσεων ασύλου, για παράδειγμα με την ενημέρωση των σχετικών εντύπων και τη βελτίωση της επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων. Ωστόσο, η πίεση που αντιμετωπίζει το σύστημα ασύλου ώθησε τις αρχές να εξετάσουν το ενδεχόμενο να ζητήσουν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έγκριση για την προσωρινή αναστολή των διαδικασιών ασύλου για άτομα που εισήλθαν παράτυπα στη χώρα. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκφράστηκε ανησυχία για την πρόθεση της Κύπρου να αναστείλει τη διεκπεραίωση των αιτήσεων ασύλου. Σε απαντήσεις προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι θα μπορούσαν να γίνουν παρεκκλίσεις με σεβασμό του δικαιώματος αίτησης ασύλου και της αρχής της μη επαναπροώθησης.
Η Ελλάδα συνέχισε να λειτουργεί ως σημείο διέλευσης με αφίξεις από το Αιγαίο και χερσαία σύνορα στον Έβρο. Οι ελληνικές αρχές παρέτειναν την ισχύ των εγγράφων που εκδόθηκαν στους αιτούντες άσυλο και έκαναν βελτιώσεις στην έκδοση του εγγράφου, το οποίο περιλαμβάνει πλέον ηλεκτρονική εγγραφή και ανανέωση.
Η Ελλάδα ανάμεσα στις 4 χώρες που έκλεισαν περισσότερες υποθέσεις ασύλου από αυτές που άνοιξαν
Η Κύπρος ενίσχυσε τη λήψη αποφάσεων το 2021, με δυόμισι φορές περισσότερες αποφάσεις από ό,τι το 2020. Από τις τέσσερις πρώτες εθνικότητες, η μεγαλύτερη αύξηση σε απόλυτους αριθμούς ήταν για τους υπηκόους της Ινδίας και του Μπαγκλαντές, καταγράφοντας σχεδόν 9 και 12 ισάριθμες αποφάσεις, αντίστοιχα, όπως και την προηγούμενη χρονιά, ακολουθούμενες από Πακιστανούς και Σύρους.
Ωστόσο, παρά τη σταθερή λήψη αποφάσεων μεταξύ 2020 και 2021, η Γερμανία είχε τη μεγαλύτερη υπέρβαση εισροής (αιτήσεις που υποβλήθηκαν) σε σχέση με τις πρωτοβάθμιες αποφάσεις, ακολουθούμενη με διαφορά από την Αυστρία και την Ολλανδία. Στη συντριπτική πλειοψηφία των χωρών της ΕΕ ο αριθμός των αιτήσεων που υποβλήθηκαν υπερτερούσε των αποφάσεων που εκδόθηκαν το 2021.
Ωστόσο όπως καταγράφεται στην έκθεση, μόνο η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ουγγαρία (με φθίνουσα σειρά) έκλεισαν περισσότερες υποθέσεις από όσες άνοιξαν. Αυτό υποδηλώνει ότι η πίεση στα εθνικά συστήματα ασύλου στις περισσότερες χώρες της ΕΕ+ παρέμεινε υψηλή ή αυξημένη.
Δείτε το σχετικό διάγραμμα:
Οι πληθυσμιακές ομάδες
Συνολικά, περίπου οι μισές αποφάσεις σε πρώτο βαθμό εκδόθηκαν σε ενήλικες ηλικίας 18 έως 34 ετών. Πάνω από το ένα τέταρτο όλων των αποφάσεων το 2021 εκδόθηκαν σε ανηλίκους, με παιδιά από τη Συρία και το Αφγανιστάν να αντιπροσωπεύουν από κοινού πάνω από το ένα τρίτο αυτών κάτω των 18 ετών. Οι αποφάσεις που εκδόθηκαν για ανήλικους Σύρους μειώθηκαν κατά 15% το 2021, αλλά υπήρξε συγκρίσιμη αύξηση σε αποφάσεις που εκδίδονται σε ανήλικους Αφγανούς. Άλλες κύριες ομάδες εθνικοτήτων για ανηλίκους το 2021 περιελάμβαναν Ιρακινούς, Νιγηριανούς και Ερυθραίους (με φθίνουσα σειρά).
Αντίθετα, ενώ τα παιδιά από τη Βενεζουέλα και την Κολομβία ήταν μεταξύ των κορυφαίων ομάδων εθνικοτήτων το 2020, οι αποφάσεις για αυτές τις ομάδες μειώθηκαν κατά τα δύο τρίτα και το μισό αντίστοιχα, σε συμφωνία με παρόμοια μείωση στις αποφάσεις για ενήλικες Βενεζουέλας και Κολομβίας.
Οι άνδρες έλαβαν πάνω από τα δύο τρίτα όλων των πρωτόδικων αποφάσεων το 2021, αντιπροσωπεύοντας ελαφρώς υψηλότερο ποσοστό από ό,τι το 2020. Ωστόσο, σε λίγες χώρες, οι γυναίκες έλαβαν μεγαλύτερο ποσοστό αποφάσεων από τον μέσο όρο της ΕΕ+. Στη Δανία, την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, τη Νορβηγία, την Ισπανία και την Ελβετία, μεταξύ 41% και 46% όλων των αποφάσεων παραδόθηκαν σε γυναίκες αιτούντες.
