Με τα λόγια «αυτή η πληγή δεν έχει κλείσει» ο ομότιμος καθηγητής της Ιστορίας Νέου Ελληνισμού στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Κωνσταντίνος Φωτιάδης, έδωσε τη δική του απάντηση στο ερώτημα που δέχτηκε, αν ως γόνος προσφυγικής οικογένειας νιώθει και εκείνος το στίγμα του προσφυγικού τραύματος.
Στην επίσημη ομιλία έναρξης του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου για τη Μικρασιατική καταστροφή με θέμα «Η επόμενη μέρα από την Καταστροφή», που πραγματοποιείται στην Καλαμαριά της Θεσσαλονίκης, ο κ. Φωτιάδης αναφέρθηκε στον ελληνισμό της Μικράς Ασίας, τις καταστάσεις που αντιμετώπισαν οι πρόσφυγες, την προβληματική υποδοχή στη νέα πατρίδα και τη χρονοκαθυστέρηση της ενσωμάτωσής τους.
«Ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας μετά την τρισχιλιετή πολλαπλά δημιουργική παρουσία του σε όλους τους τομείς, κλείνει τον κύκλο του με τη μικρασιατική καταστροφή του ’22 και την αποδοχή της συνθήκη της Λωζάνης που αξιολογήθηκε από πολλούς ως το μεγαλύτερο ανθρωποπάζαρο του 20ού αιώνα. Υπογράφεται για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία η υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών, όχι με βάση την εθνικότητα ή την εθνική συνείδηση, τον λαϊκό πολιτισμό, αλλά μόνο με τη θρησκευτική πίστη, αφήνοντας έτσι ανοιχτές πληγές σε εκατοντάδες ψυχές εκείθεν και εντεύθεν του Αιγαίου και συγκεκριμένα τους ποντιόφωνους μουσουλμάνους με ρωμέικη συνείδηση, τους κρυπτοχριστιανούς του Πόντου, τους ελληνόφωνους εξισλαμισμένους Βαλαάδες στη δυτική Μακεδονία και τους τουρκοκρήτες που αγνοήθηκαν με το να μην τους επιτρέψουν το δικαίωμα της επιλογής» σημείωσε χαρακτηριστικά.
Οι τραγικές καταστάσεις
Ο κ. Φωτιάδης επισήμανε, μεταξύ, άλλων ότι οι πρόσφυγες αντιμετώπισαν τραγικές καταστάσεις, ενώ το ελληνικό κράτος, εξαντλημένο πια, ήταν υποχρεωμένο να στεγάσει και να περιθάλψει 1.300.000 πρόσφυγες.
Η υποδοχή στη νέα πατρίδα ήταν προβληματική, τεράστιος αριθμός προσφύγων αρρώστησε ή απεβίωσε, ενώ το μοίρασμα της αγροτικής γης ήταν ένας από τους κύριους λόγους της εχθρικής αντιπαράθεσης προσφύγων και γηγενών κατοίκων.
Η δημιουργία ξεχωριστών συνοικισμών και η δημιουργία εντάσεων δυσχέραιναν την ενσωμάτωση. Ουσιαστική ευθύνη για την χρονοκαθυστέρηση της ενσωμάτωσης με τους γηγενείς μπορεί κανείς να επιρρίψει, όπως είπε, και στην αλλοπρόσαλλη πολιτική των πρώτων κυβερνήσεων, που δεν έκλειναν το ζήτημα της οριστικής ανταλλαγής, αφήνοντας στους πρόσφυγες παράθυρο ελπίδας για την επιστροφή τους στις πατρίδες τους.
«Την καθοριστική απάντηση και ανακούφιση στους διχασμένους πρόσφυγες έδωσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος τονίζοντας ότι η παραμονή και ενσωμάτωσή τους είναι πολλαπλά σπουδαία και εθνικό κεφάλαιο» πρόσθεσε.
Κλείνοντας την ομιλία του σχολίασε ότι σήμερα πια «ένα εκατομμύριο Έλληνες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ποντιακής καταγωγής που έχουν υποστεί τη φρικτή γενοκτονία, δεν έχουν ένα μουσείο και ερευνητικό κέντρο γενοκτονίας και πολιτισμού».
Χαιρετισμοί κατά την έναρξη των εργασιών του συνεδρίου
Χαιρετίζοντας την έναρξη των εργασιών του συνεδρίου, ο δήμαρχος Καλαμαριάς Γιάννης Δαρδαμανέλης αναφέρθηκε στις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι πρόσφυγες, στον τρόπο με τον οποίο στάθηκαν στα πόδια τους και στο πώς κατάφεραν να μετατρέψουν την Καλαμαριά σε μια πόλη που ευημερεί.
Ο υφυπουργός Εσωτερικών (Τομέας Μακεδονίας Θράκης) Σταύρος Καλαφάτης υπογράμμισε ότι «δεν ξεχνάμε και δεν διαγράφουμε τις πικρές σελίδες της ιστορίας», τόνισε ότι «δεν λύγιζαν οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και του Πόντου που έφτασαν στην Θεσσαλονίκη και την Καλαμαριά και απέδωσαν εντυπωσιακούς καρπούς σε όλους τους παραγωγικούς τομείς» και πρόσθεσε ότι «στις δύσκολες μέρες που περνά ο κόσμος, οι τραγωδίες αυτές δεν μπορούν παρά να εμπνέουν εθνική ενότητα και εγρήγορση».
Από την πλευρά του, ο Πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας, Θεόδωρος Μητράκας, σχολίασε ότι η Καλαμαριά είναι μια προσφυγούπολη που αγκάλιασε όλους τους απόγονους των ανθρώπων που επιβίωσαν από τον ξεριζωμό και την προσφυγιά και σημείωσε ότι σε μια χρονιά έντασης με τη γείτονα χώρα οι μνήμες είναι σημαντικές, όπως σημαντικό είναι και το γεγονός ότι είμαστε ενωμένοι απέναντι σε κοινούς σκοπούς και κοινούς αγώνες.
Ο Γενικός Πρόξενος της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Θεσσαλονίκη Κωνσταντίνος Πολυκάρπου επισήμανε ότι «αν δεν έχουμε το απαύγασμα από αυτή την καταστροφή δεν μπορούμε να πορευτούμε στο μέλλον» και ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του Ιστορικού Αρχείου Προσφυγικού Ελληνισμού Ανανίας Τσιραμπίδης ανέφερε ότι στο συνέδριο θα παρουσιαστούν μαρτυρίες και στοιχεία, αρκετά από αυτά για πρώτη φορά. Τις εργασίες του συνεδρίου ευλόγησε ο Αρχιμανδρίτης π. Διονύσιος, εκπροσωπώντας τον Μητροπολίτη Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς Ιουστίνο.