Για την ιστορική για το Ελληνικό έθνος ημέρα, χαιρετισμό απηύθυνε ο πρύτανης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Ανδρέας Μπουντουβής, ενώ τον πανηγυρικό της ημέρας με θέμα τη «Συμβολή των Ελληνικών Ναυτικών Δυνάμεων στην Επανάσταση του ΄21» εκφώνησε ο ομότιμος Καθηγητής της Σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ Σπύρος Μαυράκος.
Η εκδήλωση
Η εορταστική εκδήλωση έγινε στην Αίθουσα Καυταντζόγλου του κτιρίου Αβέρωφ του ΕΜΠ στην οδό Πατησίων με περιορισμένη συμμετοχή και μεταδόθηκε από το κανάλι του Πολυτεχνείου στο youtube στη διεύθυνση:
Τι δήλωσε ο πρύτανης του ιδρύματος
Στην ομιλία του ο κ. Μπουντουβής συνέδεσε πολύ εύστοχα τον απαλευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων με τις συνθήκες που κυριαρχούν κάθε φορά στην παγκόσμια ιστορία, μεταφέροντας το κοινό που παρακολούθησε την ομιλία του στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τις καταστροφές από τον πόλεμο του Πούτιν.
«Οι συνθήκες που κυριαρχούν κάθε φορά, επισήμανε ο πρύτανης του ΕΜΠ, όταν είναι κρίσιμες για τη χώρα ή και τον κόσμο, οδηγούν σε θεώρηση των πραγμάτων από ιδιαίτερη σκοπιά που προσφέρεται για συγκρίσεις, αναγωγές και προβλέψεις με σημείο αναφοράς, βέβαια, την ίδια την εθνική επέτειο. Είναι τώρα η κρίση της Ουκρανίας σε έξαρση, λόγω της εν εξελίξει εισβολής της Ρωσίας. Αυτά που συμβαίνουν τώρα, η φρίκη της Μαριούπολης και η απειλή για την Οδησσό, προκαλούν συνειρμούς που συνδέουν αυτόματα ακμή του ελληνικού στοιχείου – με ευάριθμη παρουσία στην πρώτη, με τη Φιλική Εταιρεία στη δεύτερη – με καταστροφή. Οι πολύπλευρες επικίνδυνες προεκτάσεις, που μαζί με την ανθρώπινη τραγωδία απειλούν την ειρήνη και την παγκόσμια οικονομία, ειδικά μέσω του ενεργειακού, και βεβαίως τη χώρα μας, φέρνει στο προσκήνιο το ρόλο του διεθνούς τοπίου και του διεθνούς παράγοντα, τόσο σε επίπεδο κυβερνήσεων όσο και κοινής γνώμης».
Ακολουθεί ολόκληρη η ομιλία του κ. Ανδρέα Μπουντουβή
«Aγαπητοί αντιπρυτάνεις, αγαπητέ κοσμήτορα της σχολής αρχιτεκτόνων μηχανικών, αγαπητοί συνάδελφοι, συνεργάτες, φοιτητές, όσοι παρακολουθείτε από απόσταση τον εορτασμό, στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, της 201ης επετείου της επανάστασης του 1821 υπό συνθήκες αποδρομής, όπως ελπίζουμε, της πανδημίας, Εκφράζουμε τιμή και ευγνωμοσύνη στον αγώνα των προγόνων μας για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού, για ελευθερία, εθνική ανεξαρτησία και κυριαρχία.
Είναι μέχρι πριν λίγους μήνες που οι Έλληνες σε όλο τον κόσμο τίμησαν την 200η επέτειο της επανάστασης, μαζί και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, υπό τους περιορισμούς της πανδημίας που παρατείνονται και επιβάλλουν περιορισμένη συμμετοχή στην εορταστική εκδήλωση. Αν υπάρχει κάτι θετικό σε αυτό είναι η απόκλιση από τη συνήθεια του πανομοιότυπου εορτασμού, που δίνοντας τη δυνατότητα για διαφοροποίηση ίσως ευνοεί τον αναστοχασμό. Είχε συμβεί χαρακτηριστικές επέτειοι να μην εορταστούν, όπως η 100η επέτειος, το 1921, λόγω Μικρασιατικού, η δε επέτειος των 150 χρόνων, το 1971, ήταν υπό συνθήκες δικτατορίας στη χώρα.
Οι συνθήκες που κυριαρχούν κάθε φορά, όταν είναι κρίσιμες για τη χώρα ή και τον κόσμο, οδηγούν σε θεώρηση των πραγμάτων από ιδιαίτερη σκοπιά που προσφέρεται για συγκρίσεις, αναγωγές και προβλέψεις με σημείο αναφοράς, βέβαια, την ίδια την εθνική επέτειο. Είναι τώρα η κρίση της Ουκρανίας σε έξαρση, λόγω της εν εξελίξει εισβολής της Ρωσίας. Αυτά που συμβαίνουν τώρα, η φρίκη της Μαριούπολης και η απειλή για την Οδησσό, προκαλούν συνειρμούς που συνδέουν αυτόματα ακμή του ελληνικού στοιχείου – με ευάριθμη παρουσία στην πρώτη, με τη φιλική εταιρία στη δεύτερη – με καταστροφή. Οι πολύπλευρες επικίνδυνες προεκτάσεις, που μαζί με την ανθρώπινη τραγωδία απειλούν την ειρήνη και την παγκόσμια οικονομία, ειδικά μέσω του ενεργειακού, και βεβαίως τη χώρα μας, φέρνει στο προσκήνιο το ρόλο του διεθνούς τοπίου και του διεθνούς παράγοντα, τόσο σε επίπεδο κυβερνήσεων όσο και κοινής γνώμης.
Άλλωστε ο πόλεμος της ελληνικής ανεξαρτησίας είναι μέρος της περιόδου μεταξύ 1789 και 1848, στης οποίας το επίκεντρο είναι οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι. Έτσι, αποδεδειγμένα, τον αντιλαμβάνονταν και οι σύγχρονοί του. Ήταν ριζικές οι μεταβολές εκείνης της περιόδου για την παγκόσμια ιστορία. Ήταν κυρίαρχες οι πολιτικές ιδέες του Διαφωτισμού. Η ιδέα ενός βιώσιμου δημοκρατισμού, όπως και η ιδέα ότι αυτοκρατορίες μπορούσαν να ανατραπούν από τη λαϊκή βούληση. Μέσα σε αυτόν τον κόσμο έβλεπαν τον εαυτό τους όσοι συμμετείχαν στην Επανάσταση του 1821. Τότε, όπως και σήμερα, οι Έλληνες είχαν συνείδηση του διεθνούς περιβάλλοντος. Άλλωστε, ο διεθνής παράγοντας ήταν και ο λόγος που το 1821 είχε νικηφόρα κατάληξη με σημαντικότατο έως και καθοριστικό το ρόλο του στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου. Μέρος αυτών που θα ακολουθήσουν αφορούν στο διεθνή παράγοντα, κυβερνήσεις και κοινή γνώμη, και δεν είναι ευρέως γνωστά.
Η επιστολή Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στον Πρόεδρο των ΗΠΑ
Ο πολύς Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, απηύθηνε επιστολή με ημερομηνία 25η Μαρτίου 1821, στον Πρόεδρο των Ηνωμένων πολιτειών Αμερικής. Το θυμηθήκαμε όταν αναφέρθηκε σε αυτό ο Μπάρακ Ομπάμπα στην επίσκεψη του στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 2016.
Κρίνει ότι θα πρέπει να γνωστοποιήσει τα προτάγματα του Αγώνα και στον ίδιο τον 5ο κατά σειρά πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Τζέιμς Μονρό. Η επιστολή ξεκινάει ως εξής: «Αποφασίζοντες ν ζήσωμεν ή ν’ αποθάνωμεν διά την ελευθερίαν, συρόμεθα προς εσάς από δικαίαν συμπάθειαν· διότι είς τον τόπον σας εδιάλεξε να κατοική η ελευθερία, από μόνους εσάς λατρευομένη καθώς ελατρεύετο από τους πατέρες μας… Αι αρεταί σας, ω Αμερικανοί, μας προσεγγίζουν εις εσάς, μ’ όλον ότι μας χωρίζουν ευρύταται θάλασσαι. Ημείς σας νομίζομεν πλησιέστερους παρά τα γειτονεύοντα με ημάς έθνη, και σας έχομεν φίλους και συμπολίτας και αδελφούς, διότι είσθε δίκαιοι, φιλάνθρωποι και γενναίοι· δίκαιοι, ότι και ελεύθεροι· φιλάνθρωποι και γενναίοι ότι πολιτεύεσθε κατά το Ευαγγέλιον».
Ο Μονρό τον Δεκέμβριο του 1822 κατά τη διάρκεια του ετήσιου διαγγέλματός του θα αναφέρει μεταξύ άλλων και τα εξής: «Το όνομα της Ελλάδος πληροί τον νουν και την καρδίαν με τα υψηλότερα και ευγενέστερα αισθήματα… Αγνός πατριωτισμός, ενθουσιώδης ζήλος και αφοσίωσις προς την ελευθερίαν ενούνται μετά των αναμνήσεών μας περί της αρχαίας Ελλάδος… Υπάρχει δε ισχυρά ελπίς ότι ο λαός αυτός θα ανακτήση την ελευθερίαν του και εν ίση μοίρα προς τα λοιπά έθνη θέσιν αυτού εις τον κόσμον».
Όμως, στις 2 Δεκεμβρίου 1823, ο Μονρό, εξέδωσε το ομώνυμο Δόγμα και χάραξε μια πολιτική μη ανάμειξης στις ευρωπαϊκές υποθέσεις και ήταν κατηγορηματικά αρνητικός στη βοήθεια στους Έλληνες επαναστάτες. Δυστυχώς για την ελληνική υπόθεση, οι αρχές της ουδετερότητας, καθώς και η στόχευση στη διαπραγμάτευση για εμπορικές συνθήκες με την οθωμανική κυβέρνηση, κράτησαν επισήμως τις ΗΠΑ εκτός της σύγκρουσης.
«Greek fever» και «Greek fire»
Υπήρξε όμως και η άλλη πλευρά, αυτή των φιλελλήνων στις ΗΠΑ. Οι παθιασμένες ομιλίες στο Κογκρέσο, των βουλευτών Daniel Webster (Μασαχουσέττης) και Henry Clay (Κεντάκι). Με την υποστήριξη προσωπικοτήτων όπως ο καθηγητής Έντουαρντ Έβερετ, ο πρώτος καθηγητής με επώνυμη έδρα Κλασικών Σπουδών στο Χάρβαρντ, εδραιώθηκε η υποστήριξη προς τους Έλληνες στην ελίτ της κοινωνίας της Βοστώνης, της Νέας Υόρκης και της Φιλαδέλφειας. Αυτό απεδείχθη μεταδοτικό και εξελίχθηκε σε «Greek fever» και «Greek fire». Για ένα διάστημα, η Ελλάδα ήταν αγαπημένο θέμα στον αμερικανικό Τύπο, που κάλυψε εκ του σύνεγγυς την πορεία του πολέμου.
Ιδιώτες δημιούργησαν «Greek relief committees» για να συγκεντρωθούν χρήματα για στρατιωτική αλλά περισσότερο ανθρωπιστική βοήθεια.
Ένα από τα κύρια θέματα που χρήζουν διερεύνησης γιατί δεν έχει αποτυπωθεί με στοιχειώδη επάρκεια είναι, όπως αναφέρει ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ που εξέδωσε πριν λίγους μήνες ένα σημαντικό βιβλίο με τίτλο «Greek revolution»– η προέλευση και το μέγεθος της διεθνούς οικονομικής βοήθειας που υποστήριξε την επανάσταση.
Η φετινή χρονιά είναι η 100στή από μια καταστροφή. Αυτή του 1922 στη Μικρά Ασία. Αυτή κι αν είναι πρόσφορη, όχι βέβαια για εορτασμό, αλλά για ουσιαστική κατανόηση και αναστοχασμό γύρω από τις επετείους του 1821 και του 1922. Αν αναλογιστεί κανείς την 100-ετή πορεία της Ελλάδας από το 1821 μέχρι το 1922, από μια τεράστια νίκη έως μια καταστροφή, ίσως προσθέσει μια ψηφίδα τη συλλογική αυτογνωσία. Κι αν το πάει πιο μακριά, μέχρι και τις μέρες μας, μπορεί να διαπιστώσει ότι αυτό που συμβάδισε με το 1821, η Μεγάλη Ιδέα, ενταφιάστηκε το 1922 και έδωσε τη θέση της σε ένα νέο εθνικό όραμα. Αυτό της επίτευξης της ευημερίας αντί της εδαφικής επέκτασης.
Έτσι, στη θέση της Μεγάλης Ιδέας μπαίνει ο στόχος του εκσυγχρονισμού. Για τον εκσυγχρονισμό της χώρας εξακολουθεί να είναι στην πρώτη γραμμή το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Αυτός, εκτός από αποστολή του Ιδρύματος, είναι ο ουσιαστικότερος φόρος τιμής στη μνήμη της απελευθερωτικής επανάστασης του 1821.
Πολλά μπορούν να λέγονται αλλά είναι τα έργα που μετράνε όταν αποτιμώνται οι οφειλόμενοι φόροι .
Και πάνω απ’ όλα, από λόγια και από έργα, είναι η αλήθεια – το αληθές – το εθνικόν του Διονυσίου Σολωμού.
Για τη μεγάλη και διπλή γιορτή, της επετείου του 1821 και του Ευαγγελισμού, εύχομαι χρόνια πολλά, υγεία και καλύτερες μέρες σε όλο τον κόσμο».
Σπύρος Μαυράκος: Κύρια ασπίδα η εσωτερική ενότητα
Ο ομότιμος καθηγητής της Σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ Σπύρος Μαυράκος αναφέρθηκε λεπτομερώς στην καθοριστική σημασία της συμβολής των πλοίων των Ελλήνων καραβοκύρηδων στη νικηφόρα έκβαση του απελευθερωτικού αγώνα.
«Είναι γνωστό ότι κατά την Ελληνική Επανάσταση η θάλασσα αποτέλεσε κρίσιμο πεδίο πολεμικής αναμέτρησης, τόνισε ο κ. Μαυράκος. Οι Έλληνες, παραδοσιακά ναυτικός λαός, διέθεταν στις παραμονές της Επανάστασης αξιοσημείωτη εμπορική ναυτιλία και πλούσια πολεμική εμπειρία από υπηρεσία σε μισθοφορικά, πειρατικά και κουρσάρικα πλοία. Με την υποχρεωτική ναυτολογία και αιχμαλωσία πολλοί Έλληνες υπηρετούσαν στον οθωμανικό στόλο. Στα νησιά είχε αναδειχθεί μία δυναμική κοινωνική τάξη πλοιοκτητών και καπεταναίων, ευνοημένη από τη συνθήκη του Κάρλοβιτς (1699) με το πέρας του αυστροοθωμανικού πολέμου, αλλά κυρίως από τη συνθήκη Κιουρτσούκ-Καϊναρτζή (1774), που έδινε το δικαίωμα στα ελληνικά πλοία να διακινούνται ελεύθερα μέσα από τα Στενά του Ευξείνου Πόντου με ρωσική σημαία. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να περάσει στα χέρια των Ελλήνων ναυτικών, υπηκόων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η μεταφορά των ρωσικών σιτηρών στη Δυτική Ευρώπη».
«Πολλά από τα εμπορικά πλοία πρόσθεσε, η ελληνική ναυτιλία τα διέθεσε για τις ανάγκες του αγώνα, μετατρέποντάς τα σε πολεμικά.
\Όλα τα τουρκοκρατούμενα ελληνικά νησιά συμμετείχαν στον Αγώνα. Πιο αξιοσημείωτη ήταν η συμβολή των τριών ισχυρότερων –Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών– που, εκτός από πολυάριθμα πλοία, παρείχαν και οικονομική και διοικητική στήριξη. Σημαντική συνεισφορά στον ναυτικό αγώνα είχαν και άλλες ναυτικές δυνάμεις, όπως η Κάσος, η Σκιάθος, η Σκόπελος, η Λήμνος, η Κύμη και το Γαλαξείδι.
Οι ναυτικές δυνάμεις εξασφάλισαν τη γρήγορη διάδοση της επανάστασης σε όλη την Ελλάδα που ήταν δύσκολη λόγω της γεωγραφικής της ιδιομορφίας και της ασυνέχειας. Τέλος, η ναυτιλία των Ελλήνων συνέβαλε στη χρηματοδότηση του αγώνα».
Κλείνοντας την εμπεριστατωμένη ομιλία του ο κ. Μαυράκος τόνισε: «Η αδυναμία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να καταπνίξει την Ελληνική Επανάσταση σε τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και οι ιστορικές συγκυρίες, όπως οι αλλαγές στα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων, είχαν ως αποτέλεσμα τη λύση του Ελληνικού ζητήματος υπέρ των επαναστατών.
Από τη σταχυολόγηση των σημαντικότερων ναυτικών γεγονότων αποδεικνύεται πέρα από κάθε αμφιβολία, ότι χωρίς τη ναυτική δύναμη των Ελλήνων, η επανάσταση δεν θα είχε επεκταθεί πέραν της Πελοποννήσου, δεν θα είχε διατηρηθεί για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και δεν θα είχε εν τέλει επικρατήσει, χωρίς βέβαια να αγνοείται και η καθοριστική στο τέλος ναυτική συνδρομή των μεγάλων δυνάμεων. Ο επιτυχής αγώνας στη θάλασσα οφείλεται στις παράτολμες προσπάθειες των Ελλήνων ναυτικών που αμφισβήτησαν την κυριαρχία του Οθωμανικού και Αιγυπτιακού στόλου, στους Έλληνες καραβοκύρηδες που διέθεσαν τα εμπορικά τους πλοία στον αγώνα, στη σημασία που έδωσε η Κυβέρνηση στην ναυτική ισχύ στις κρίσιμες φάσεις της Επανάστασης, στην ηγεσία του ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη αλλά και την καθοριστική συμβολή των θρυλικών μπουρλοτιέρηδων στον εθνικό αγώνα σε κρίσιμες στιγμές ναυτικών επιχειρήσεων.
Βέβαια σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αγνοηθεί η συμβολή των αγωνιστών μας στην ξηρά, αλλά αυτό όμως αποτελεί αντικείμενο ξεχωριστής ομιλίας. Είναι τέλος σημαντικό ως ιστορικό δίδαγμα, το οποίο δυστυχώς διαπιστώθηκε και σε άλλες περιπτώσεις στη συνέχεια κατά τον βίο του ανεξάρτητου πια Ελληνικού Κράτους, ότι η σύμπηξη αρραγούς εσωτερικής ενότητας, με τον παραμερισμό των προσωπικών φιλοδοξιών έναντι του εθνικού συμφέροντος, αποτελεί την πρώτη και κύρια ασπίδα, έναντι οποιασδήποτε εχθρικής επιβουλής. Η Ελληνική Επανάσταση με τη μακρά διάρκειά της, τις κορυφαίες στιγμές της και την αίσια έκβασή της, προβάλλει ως ιστορική εποποιία και ως θρίαμβος της ελευθερίας, με «Αρετή και Τόλμη».
Στοίχισε όμως βαρύτατα. Εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων και Ελληνίδων χάθηκαν στα πεδία των μαχών, από την πείνα και τις κακουχίες, από τους διωγμούς και τις σφαγές στις επαναστατημένες περιοχές, αλλά και στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, στην Κύπρο και αλλού. Με αίμα και πόνο έθρεψε ο λαός τον Αγώνα. Πάνω σε αυτά τα υλικά χτίστηκε το ελεύθερο ελληνικό κράτος μέσα στο οποίο ζούμε σήμερα. Δεν έγινε ιδανικό, όπως πολλοί ονειρεύτηκαν. Είναι όμως η πατρίδα μέσα στην οποία οι πολλοί μπορούν να ονειρεύονται το καλύτερο».