Οι δάσκαλοι συχνά χαιρετίζονται ως ήρωες που πρέπει να γιορταστούν, αλλά σε πολλές χώρες σε όλη την Ευρώπη, αισθάνονται υποτιμημένοι και μάλιστα βγαίνουν στους δρόμους.
Χιλιάδες σχολεία στην Αγγλία και την Ουαλία πρόκειται να κλείσουν τον Φεβρουάριο, αφού τα συνδικάτα των εκπαιδευτικών ψήφισαν υπέρ της απεργίας.
Στην Ουγγαρία, χιλιάδες δάσκαλοι διαδήλωσαν στη Βουδαπέστη στα τέλη του περασμένου έτους, ζητώντας υψηλότερους μισθούς και επείγουσες μεταρρυθμίσεις από την κυβέρνηση μετά τις απεργίες του Σεπτεμβρίου. Περίπου 50 δάσκαλοι έχουν μάλιστα απολυθεί για «αστική ανυπακοή» μετά από απεργίες.
Είναι μέρος μιας ευρύτερης εικόνας της αδιαθεσίας στην εκπαίδευση, με την αυξανόμενη έλλειψη εκπαιδευτικών να εξαπλώνεται σε όλη την Ευρώπη. Στη Γαλλία, υπάρχουν επί του παρόντος 4.000 κενές θέσεις, με τις τελευταίες εκτιμήσεις στη Γερμανία να υποδηλώνουν έλλειμμα 25.000 εκπαιδευτικών έως το 2025.
Η κατάσταση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις συνθήκες εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των στάσιμων μισθών που επιδεινώνονται από την κρίση του κόστους ζωής.
Λοιπόν, πόσο αμείβονται οι δάσκαλοι στην Ευρώπη; Ποιες χώρες πληρώνουν περισσότερο και λιγότερο τους δασκάλους; Και πόσο έχουν αλλάξει οι μισθοί των εκπαιδευτικών την τελευταία δεκαετία;
Υπάρχουν σημαντικές διαφορές στους μισθούς των εκπαιδευτικών μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.
Οι επίσημοι ετήσιοι ακαθάριστοι αρχικοί μισθοί στα δημόσια σχολεία της κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ISCED 2) κυμαίνονταν από περίπου 4.233 € στην Αλβανία έως 69.076 € στο Λουξεμβούργο το 2020/2021, σύμφωνα με στοιχεία για τη χώρα που συγκεντρώθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή/EACEA/Eurydice.
Η μέση αμοιβή για τους εκπαιδευτικούς στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) είναι 25.055 ευρώ.
Οι δάσκαλοι στη Γαλλία και την Ιταλία κερδίζουν τα μισά από όσα κάνουν στη Γερμανία
Αφήνοντας κατά μέρος το Λουξεμβούργο, ο ετήσιος αρχικός μισθός ήταν πάνω από 50.000 ευρώ σε δύο μόνο χώρες, συγκεκριμένα στην Ελβετία (66.972 ευρώ) και στη Γερμανία (54.129 ευρώ).
Ο ετήσιος μισθός στη Γαλλία και την Ιταλία ήταν λιγότερο από το ήμισυ του γερμανικού αριθμού.
Η Βουλγαρία είχε τον χαμηλότερο ετήσιο αρχικό μισθό δασκάλων μεταξύ των χωρών της ΕΕ, στα 7.731 ευρώ. Ο αριθμός είναι επίσης κάτω από 10.000 ευρώ σε πολλές άλλες χώρες της ΕΕ όπως η Λετονία, η Σλοβακία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η Πολωνία.
Το πρότυπο αγοραστικής δύναμης (PPS) είναι «μια τεχνητή νομισματική μονάδα» που ορίζεται από τη Eurostat, όπου μια μονάδα PPS μπορεί θεωρητικά να αγοράσει την ίδια ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών σε κάθε χώρα. Εξετάζοντας τους μισθούς σε PPS εξαφανίζονται ορισμένες από τις διαφορές κόστους ζωής μεταξύ των χωρών, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλες ανισότητες.
Οι μισθοί των δασκάλων που φαίνονται μέσα από αυτό το πρίσμα κυμαίνονταν από 7.824 PPS στην Αλβανία έως 50.357 PPS στη Γερμανία. Ενώ ο ετήσιος ακαθάριστος αρχικός μισθός των εκπαιδευτικών είναι γενικά μεταξύ 20.000 και 30.000 ΜΑΔ, εξακολουθεί να είναι κάτω από 20.000 ΜΑΔ σε 10 χώρες της ΕΕ: Εσθονία, Μάλτα, Τσεχία, Ρουμανία, Ελλάδα, Βουλγαρία, Πολωνία, Ουγγαρία, Λετονία και Σλοβακία αντίστοιχα.
Οι βαλκανικές χώρες Μαυροβούνιο και Βόρεια Μακεδονία, οι οποίες βρίσκονται εκτός ΕΕ, έχουν υψηλότερους μισθούς δασκάλων στο PPS από πολλές χώρες της ΕΕ. Παραδόξως, η Τουρκία κατατάσσεται σημαντικά καλύτερη σε ΜΑΔ (28.455) από ό,τι στον ονομαστικό μισθό (8.330 ευρώ): ενώ κατέλαβε την 28η θέση από 36 χώρες σε ονομαστικά στοιχεία, ήρθε 11η σε ΜΑΔ.
Πώς συγκρίνονται οι μισθοί των Ευρωπαίων εκπαιδευτικών με τον κατώτατο μισθό;
Η αναλογία των μισθών των εκπαιδευτικών προς τον κατώτατο μισθό δείχνει πόσα κερδίζουν οι εκπαιδευτικοί σε σύγκριση με τον κατώτατο μισθό σε κάθε χώρα. Ο λόγος υπολογίζεται διαιρώντας τον ακαθάριστο μισθό των εκπαιδευτικών με τον ακαθάριστο κατώτατο μισθό.
Η αναλογία αυτή είναι η υψηλότερη στη Γερμανία, με 2,8, ενώ η Πολωνία έχει τη χαμηλότερη αναλογία με 1,1.
Με άλλα λόγια, ο αρχικός μισθός των δασκάλων στην Πολωνία είναι πολύ κοντά στον κατώτατο μισθό, ενώ οι δάσκαλοι που ξεκινούν από τα γερμανικά κρατικά σχολεία κερδίζουν σχεδόν τρεις φορές τον κατώτατο μισθό.
Η μέση αναλογία σε 21 χώρες της ΕΕ είναι 1,86 ενώ είναι μόλις 1,4 στη Γαλλία και την Ελλάδα.
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, οι εκπαιδευτικοί που ξεκινούν να εργάζονται σε κρατικά σχολεία κερδίζουν επίσης, κατά μέσο όρο, σημαντικά λιγότερα από το κατά κεφαλήν εθνικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ).
Ο ετήσιος ακαθάριστος εκ του νόμου αρχικός μισθός τους ήταν υψηλότερος από το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε μόλις επτά από τις 36 χώρες. Ο υψηλότερος λόγος μισθού προς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ καταγράφηκε στη Βόρεια Μακεδονία με 1,28, ενώ ο χαμηλότερος στην Ιρλανδία με 0,45.
Ενώ η Γερμανία είναι μία από τις χώρες με το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ευρώπη, η αναλογία είναι 1,26, που σημαίνει ότι οι κατώτεροι εκπαιδευτικοί εξακολουθούν να κερδίζουν περισσότερα από το μέσο κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Αντίθετα, αυτή η αναλογία είναι μόλις 0,71 στη Γαλλία.
Πώς έχουν αλλάξει οι μισθοί των εκπαιδευτικών την τελευταία δεκαετία;
Η τελευταία έκθεση Ευρυδίκη παρέχει επίσης στοιχεία για την περίοδο 2009/2010. Την εποχή εκείνη, οι ετήσιοι ακαθάριστοι αρχικοί μισθοί των εκπαιδευτικών κυμαίνονταν από 2.743 € στη Ρουμανία έως 63.895 € στο Λουξεμβούργο.
Ο μέσος όρος σε 26 χώρες της ΕΕ ήταν 19.563 € το 2009/2010. Ωστόσο, ήταν κάτω των 5.000 ευρώ σε έξι χώρες της ΕΕ, και συγκεκριμένα τη Σλοβακία (4.824 ευρώ), την Πολωνία (4.462 ευρώ), τη Λιθουανία (4.275 ευρώ), τη Λετονία (4.166 ευρώ), τη Βουλγαρία (2.761 ευρώ) και τη Ρουμανία (2.743 ευρώ).
Σε άλλες χώρες της ΕΕ, κυμαινόταν γενικά από 18.000 € έως 30.000 € ενώ οι αρχικοί μισθοί στη Γερμανία και τη Δανία ήταν πάνω από 35.000 €.
Η αλλαγή στους ετήσιους ακαθάριστους αρχικούς μισθούς των εκπαιδευτικών μεταξύ 2009/2010 και 2020/2021 ήταν η υψηλότερη στη Λιθουανία, όπου οι μισθοί αυξήθηκαν κατά 269 τοις εκατό σε αυτά τα 11 χρόνια. Τα πρόσφατα κράτη μέλη της ΕΕ, Ρουμανία και Βουλγαρία, είδαν επίσης δραματικές αυξήσεις στους μισθούς των εκπαιδευτικών την τελευταία δεκαετία, κατά 193 και 180 τοις εκατό αντίστοιχα.
Ο αρχικός μισθός των δασκάλων αυξήθηκε επίσης κατά 42 τοις εκατό στη Γερμανία, η οποία είχε ήδη τον δεύτερο υψηλότερο μισθό την περίοδο 2009/2010. Η αλλαγή ήταν κάτω από το 10 τοις εκατό σε έξι χώρες της ΕΕ – Κύπρο, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία, Σλοβενία και Λουξεμβούργο.
Η Τουρκία είναι η μόνη χώρα στη λίστα όπου οι μισθοί έναρξης διδασκαλίας μειώθηκαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας, μειώθηκαν κατά 876 ευρώ, ή 10%, πιθανότατα λόγω της κατάρρευσης της τουρκικής λίρας τα τελευταία χρόνια.
Σε ονομαστικούς όρους, η Ισλανδία είδε τους ετήσιους ακαθάριστους αρχικούς μισθούς των εκπαιδευτικών να αυξάνονται κατά 25.720 ευρώ μεταξύ 2009/2010 και 2020/2021, η υψηλότερη αύξηση μεταξύ των χωρών που μελετήθηκαν, ακολουθούμενη από τη Γερμανία (15.915 ευρώ) και τη Σουηδία (15.135 ευρώ).
Οι αρχικοί μισθοί αυξήθηκαν επίσης κατά περισσότερο από 10.000 ευρώ στην Αυστρία, τη Λιθουανία και τη Δανία.
Είναι ικανοποιημένοι οι εκπαιδευτικοί με τους μισθούς τους;
Η σύντομη απάντηση είναι όχι.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Έρευνα για τη διδασκαλία και τη μάθηση (TALIS) το 2018, κατά μέσο όρο μόνο το 26 τοις εκατό των εκπαιδευτικών στις χώρες του ΟΟΣΑ και στις οικονομίες που συμμετέχουν στο TALIS πίστευαν ότι η εργασία τους εκτιμάται από την κοινωνία και το 39 τοις εκατό ήταν ικανοποιημένοι με την αμοιβή τους.
Πόσα έχουν ξοδέψει οι χώρες για την εκπαίδευση;
Το 2020, οι δαπάνες της γενικής κυβέρνησης για την εκπαίδευση στην ΕΕ ανήλθαν σε 671 δισεκατομμύρια ευρώ, ή 5 τοις εκατό του ΑΕΠ.
Οι χώρες της ΕΕ που δαπανούν το υψηλότερο μερίδιο του ΑΕΠ για την εκπαίδευση ήταν η Σουηδία (7 τοις εκατό), το Βέλγιο και η Εσθονία (6,6 τοις εκατό), ακολουθούμενες από τη Δανία (6,4 τοις εκατό) στην ΕΕ.
Εκτός του μπλοκ, η Ισλανδία ξόδεψε το 7,7 τοις εκατό του ΑΕΠ της για την εκπαίδευση. Τα χαμηλότερα επίπεδα δαπανών για την εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕΠ παρατηρήθηκαν στην Ιρλανδία (3,1 τοις εκατό), τη Ρουμανία (3,7 τοις εκατό) και τη Βουλγαρία (4 τοις εκατό).
Πόσους μαθητές φροντίζουν οι δάσκαλοι;
Στην ΕΕ, ο μέσος αριθμός μαθητών ανά δάσκαλο στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ήταν 13,6 το 2020, αλλά για άλλη μια φορά, υπάρχουν σημαντικές διακυμάνσεις ανά χώρα.
Οι χαμηλότεροι δείκτες – που ορισμένοι θα αποκαλούσαν ιδανικό – καταγράφηκαν στην Ελλάδα (8,4), το Λουξεμβούργο (8,9) και την Ουγγαρία (10), ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο (19,9), η Ρουμανία (19,2) και η Γαλλία (18,4) είχαν τον υψηλότερο μέσο όρο. αριθμός μαθητών ανά δάσκαλο.
Η αναλογία μαθητή-δασκάλου υπολογίζεται διαιρώντας τον αριθμό των ισοδύναμων μαθητών πλήρους φοίτησης με τον αριθμό των ισοδύναμων εκπαιδευτικών πλήρους απασχόλησης.
Ανησυχητική έλλειψη εκπαιδευτικών
Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, υπάρχει ανησυχητική έλλειψη εκπαιδευτικών στις ευρωπαϊκές χώρες.
Περισσότερες από 30.000 θέσεις καθηγητών παρέμειναν ακάλυπτες στη Γερμανία στην αρχή αυτού του ακαδημαϊκού έτους.
Υπάρχει έλλειψη 20.000 δασκάλων στην Πολωνία και 16.000 στην Ουγγαρία και το γαλλικό Υπουργείο Παιδείας δήλωσε ότι 4.000 από τις περίπου 27.300 νέες θέσεις καθηγητών παραμένουν κενές.
