Χθες, Τετάρτη, ο διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Γαλλίας, Reseau de Transport d’Electricite, είπε ότι πιθανώς θα ζητήσει από καταναλωτές και επιχειρήσεις να μειώσουν τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας αρκετές φορές το χειμώνα για να αποφευχθούν κυλιόμενα μπλακ άουτ, ενώ και η Φινλανδία, που έχει ξεκινήσει από τον Αύγουστο καμπάνια για την εξοικονόμηση ενέργειας, ενέτεινε τις προειδοποιήσεις της για διακοπές ρεύματος.
Ο συναγερμός έχει σημάνει στην Ευρώπη μετά την απόφαση της Ρωσίας να διακόψει τις προμήθειες μέσω του αγωγού Nord Stream, εντείνοντας τους φόβους για ελλείψεις φυσικού αερίου, που χρησιμοποιείται για τη θέρμανση νοικοκυριών και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν μείωσε αρκετές φορές φέτος τις ροές προς την Ευρώπη σε αντίποινα για τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη χώρα του για την εισβολή στην Ουκρανία.
«Η πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχει αρκετό φυσικό αέριο στην Ευρώπη», λέει ο Εντ Μπίρκετ, επικεφαλής του αρμόδιου για την ενέργεια και το κλίμα τμήματος της βρετανικής δεξαμενής σκέψης Onward. «Αν δεν μειωθεί η ζήτηση, τότε θα αποκοπούν επιχειρήσεις από το δίκτυο και σε ένα ακραίο σενάριο και τα νοικοκυριά».
Προηγούμενα περιστατικά υπάρχουν πολλά. Το δίκτυο στο Τέξας κατέρρευσε στη διάρκεια βαρυχειμωνιάς τον περασμένο χρόνο με αποτέλεσμα εκατομμύρια καταναλωτές να μείνουν στο σκοτάδι επί μέρες, ενώ λίγο έλειψε να αντιμετωπίσει πρόβλημα εκτεταμένου μπλακ άουτ και η Καλιφόρνια αυτό το μήνα στη διάρκεια κύματος καύσωνα.
Η Νότια Αφρική έχει πείρα από κυλιόμενα μπλακ άουτ κυρίως λόγω της χρόνιας παραμέλησης της συντήρησης του δικτύου και των πενιχρών επενδύσεων σε αυτό με τους πολίτες να ταλαιπωρούνται από την παράλυση συσκευών (πλυντήρια, φούρνοι κτλ), του δικτύου wi-fi και των ερυθρών σηματοδοτών μεταξύ άλλων.
Ο ρόλος του καιρού
Στην περίπτωση της Ευρώπης πολλά θα εξαρτηθούν από τις καιρικές συνθήκες τους επόμενους μήνες, Μικρές μεταβολές στη θερμοκρασία μπορούν να αλλάξουν ριζικά τις ενεργειακές ανάγκες. Στη Γαλλία μια πτώση της θερμοκρασίας κατά έναν βαθμό Κελσίου αυξάνει συνήθως τη ζήτηση για ενέργεια κατά περίπου 2.400 μεγκαβάτ, όσα παράγουν δηλαδή δύο από τους 56 πυρηνικούς αντιδραστήρες της χώρας.
«Αν βρεθούμε αντιμέτωποι με έναν πραγματικά ακραίο χειμώνα, μπορεί να έχει καταστροφική επίπτωση στο δίκτυό μας, όπως στην περίπτωση του Τέξας», δήλωσε ο Άνταμ Μπελ, πρώην επικεφαλής της ενεργειακής στρατηγικής του βρετανικού υπουργείου Επιχειρήσεων και Ενέργειας. «Ότι μπορούν να κάνουν τώρα οι πολίτες για να μειώσουν τη ζήτηση θα βοηθήσει συνολικά»«, πρόσθεσε.
Η Κομισιόν πρότεινε την Τετάρτη έναν δεσμευτικό στόχο μείωσης της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος, κατά τουλάχιστον 5% στις καθορισμένες ώρες αιχμής, ενώ κάλεσε τους «27» να μειώσουν τη μηνιαία κατανάλωση κατά 10%, στόχος που θεωρείται ενδεικτικός.
Αναλυτές της Goldman Sachs Group ανέφεραν σε έκθεσή τους ότι «όσο περισσότερες μειώσεις δούμε, ειδικά το καλοκαίρι, στην κατανάλωση φυσικού αερίου, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να αντιμετωπίσει μπλακ άουτ η Ευρώπη».
Ωστόσο, όπως σημειώνει το Bloomberg, ορισμένα μέτρα κρατικής βοήθειας μπορεί να επιδεινώσουν το πρόβλημα των πιθανών μπλακάουτ καθώς τα ανώτατα όρια τιμών που στοχεύουν στο να βοηθήσουν τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες τιμές, μειώνουν τα κίνητρα για χαμηλότερη κατανάλωση.
Ένας πρόσθετος παράγοντας κινδύνου είναι η πιθανότητα να χρειαστεί η Γαλλία, παραδοσιακά ο μεγαλύτερος εξαγωγέας ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης, να εισάγει μεγάλες ποσότητες ενέργειας αυτόν τον χειμώνα, καθώς η Electricite de France SA αντιμετωπίζει τη μειωμένη αξιοπιστία των γηρασμένων πυρηνικών της μονάδων. Η ξηρασία το καλοκαίρι επηρέασε την υδροηλεκτρική ενέργεια σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Νορβηγίας, επίσης παραδοσιακά μεγάλου εξαγωγέα.
Έσχατη λύση η διακοπή ρεύματος στα νοικοκυριά
Σε περίπτωση περαιτέρω κλιμάκωσης της ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη η διακοπή ρεύματος στα νοικοκυριά είναι η έσχατη λύση καθώς υπάρχει μια σειρά επιλογών που θα κάνουν πρώτα οι Αρχές.
Τα ευκολότερα μέτρα έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή. Κυβερνήσεις ανά την Ευρώπη κάλεσαν τους καταναλωτές να κατεβάσουν τους θερμοστάτες και να κάνουν πιο σύντομα ντους, ενώ μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας χαμηλώνοντας τη θερμοκρασία στις δημοτικές πισίνες και σβήνοντας τα φώτα σε δημόσια κτίρια τις νύχτες.
Το συνηθέστερο επόμενο βήμα αφορά στις μεγάλες, ενεργοβόρες εταιρείες, πολλές εκ των οποίων έχουν ήδη προκαθορισμένες συμφωνίες με τις κυβερνήσεις, να μειώσουν τη χρήση ή να κλείσουν. Μετά από αυτό, οι επιλογές γίνονται ακόμη πιο δυσάρεστες. Στην περίπτωση της Γαλλίας, το σύστημα Ecowatt επιτρέπει στους πολίτες να παρακολουθούν τις προβλέψεις για την προσφορά και τη ζήτηση ενέργειας τις επόμενες ημέρες, με τρία επίπεδα: πράσινο, πορτοκαλί και κόκκινο. Εάν ο διαχειριστής του δικτύου αναμένει ότι η κατάσταση θα γίνει κρίσιμη, θα εκδώσει προειδοποίηση το προηγούμενο απόγευμα. «Σε σπάνιες περιπτώσεις όπου δεν μπορούν να καλυφθούν όλες οι ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια, θα μπορούσαν να οργανωθούν τοπικά, ελεγχόμενα μπλακ άουτ μέγιστης διάρκειας δύο ωρών», αναφέρει ο ιστότοπος EcoWatt.
Προγραμματισμένα μπλακ άουτ;
Οι προγραμματισμένες διακοπές ρεύματος, όσο ανεπιθύμητες κι αν είναι, παραμένουν καλύτερη επιλογή από τα ανεξέλεγκτα μπλακ άουτ, καθώς επιτρέπουν στους διαχειριστές του δικτύου να περιορίζουν τις διακοπές ρεύματος, αντί να βυθίζονται σε μια χαοτική κατάσταση όπου χρειάζονται μέρες για να επανέλθουν τα πάντα σε λειτουργία.
Παρόμοιες διαδικασίες υπάρχουν και και αλλού. Εάν το σχέδιο έκτακτης ανάγκης ενεργοποιηθεί στη Βρετανία, τότε θα ζητηθεί πρώτα από τα νοικοκυριά και τις βιομηχανίες να προσπαθήσουν να εξοικονομήσουν ενέργεια.
Το επόμενο βήμα θα είναι να κλείσουν μεγάλες ενεργοβόρες εταιρείες. Πρόσφατα στοιχεία από την Καλιφόρνια δείχνουν ότι τέτοια μέτρα αποδίδουν καρπούς. Στις 6 Σεπτεμβρίου, το Γραφείο Υπηρεσιών Έκτακτης Ανάγκης της πολιτείας σήμανε συναγερμό για έκτακτη ανάγκη του δικτύου και με μηνύματα προειδοποίησε στη συνέχεια: «Απενεργοποιήστε συσκευές ή μειώστε τη μη απαραίτητη κατανάλωση ενέργειας, από τώρα μέχρι τις 9 μ.μ.». Μέσα σε λίγα λεπτά παρατηρήθηκε σημαντική μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κι αποφεύχθηκαν τα μπλακ άουτ.