Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας βρίσκεται σε ταραγμένα νερά. Από καιρό το σύμβολο του παγκοσμιοποιημένου κόσμου όπου το ζήτημα ήταν ότι το περισσότερο εμπόριο θα έφερνε περισσότερη ελευθερία, αντιμετωπίζει τώρα διεθνή ρήγματα, ανοδικό εθνικισμό και αυξανόμενο προστατευτισμό υπό τη σκιά του πολέμου στην Ευρώπη και των εντάσεων μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας, λένε οι New York Times.
Η συγκέντρωση πολιτικών, ηγετών επιχειρήσεων, γκουρού της τεχνολογίας, περιβαλλοντιστών και άλλων στο Νταβός θα βρεθεί αντιμέτωπη με ερωτήματα που κάποτε ήταν αδιανόητα.
Σε ποιο βαθμό ο κόσμος απο-παγκοσμιοποιείται καθώς η απειλή για τις αλυσίδες εφοδιασμού έχει γίνει εμφανής χάρις στην COVID-19 και τον πόλεμο; Είναι δυνατόν να τερματιστεί ο πόλεμος χαρακωμάτων στην Ευρώπη που έχει ήδη αφαιρέσει δεκάδες χιλιάδες ζωές Ουκρανών και Ρώσων και οδήγησε στη συζήτηση, τραβηγμένη αλλά επίμονη, για πιθανό πυρηνικό «Αρμαγεδδώνα», μια λέξη που χρησιμοποίησε ο πρόεδρος Μπάιντεν πέρυσι; Εάν η σύγκρουση στην Ουκρανία συνεχιστεί μέχρι το 2023, όπως τώρα φαίνεται εύλογο, πώς μπορεί να αποφευχθεί μια παγκόσμια ύφεση που προκαλείται από τον πόλεμο καθώς η αβεβαιότητα που περιορίζει τις επενδύσεις παραμένει και οι τιμές εκτινάσσονται στα ύψη;
Από την άλλη, τα χιόνια που… δεν έχει το Νταβός φέτος ίσως δίνουν τον τόνο που θα ακολουθήσει το Παγκόσμιο Οικονομικο Φόρουμ, που αρχίζει σήμερα τις εργασίες του. Είναι ένα σκηνικό που αποδεικνύει ότι η κλιματική κρίση είναι εδώ και δεν αστειεύεται – το δείχνουν εξάλλου οι γυμνές Άλπεις.
Αυτό που φαίνεται, επίσης, να τραβάει τα βλέμματα δεν είναι όσοι θα παρευρεθούν, αλλά εκείνοι που θα λείπουν – όπως, για παράδειγμα, οι Ρώσοι και οι Κινέζοι δισεκατομμυριούχοι, αλλά και οι έξι εκ των 7 του G7, με τον Γερμανό καγκελάριο να είναι ο μόνος που θα συμμετάσχει στις εργασίες του Φόρουμ.
Το φετινό σλόγκαν του Φόρουμ του Νταβός είναι «Συνεργασία σε έναν κατακερματισμένο κόσμο», ο οποίος, σύμφωνα με τους Financial Times, ξεκίνησε με την CΟVID-19, με τα lockdowns, τα κλειστά σύνορα και τις διαταραγμένες αλυσίδες εφοδιασμού. Έτσι, το φετινό Φόρουμ θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι σηματοδοτεί την επιστροφή στην κανονικότητα.
Σε ποια κανονικότητα όμως;
Το χιόνι που δεν ήρθε…
Σύμφωνα με το Bloomberg, το αλπικό σκηνικό του Νταβός λειτουργεί επιτελεστικά: θυμίζει στους συμμετέχοντες ότι βρίσκονται σε μια περιοχή, όπου η ατμόσφαιρα θερμαίνεται γρηγορότερα από τα περισσότερα μέρη του πλανήτη.
Μάλιστα, η ελβετική πόλη δεν φιλοξενεί απλώς συζητήσεις υψηλού επιπέδου σχετικά με τον μεταβαλλόμενο κόσμο, αλλά και έναν μετεωρολογικό σταθμό που διαθέτει τη μεγαλύτερη σειρά δεδομένων για τα μεγάλα υψόμετρα, τα αποτελέσματα των οποίων δεν είναι ευοίωνα για την πορεία της κλιματικής κρίσης.
«Ελπίζω να είναι μία ευκαιρία να αντιμετωπίσουν κατάματα την αλήθεια» οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων, λέει η Γκάιλ Ουάιτμαν, καθηγήτρια βιωσιμότητας στο Exeter Business School της Βρετανίας, μιλώντας στο Bloomberg. «Η Ελβετία τον χειμώνα πρέπει να έχει χιόνι. Δεν είναι μόνον ότι δεν μπορεί κανείς να κάνει σκι. Ολόκληρη η αλυσίδα της βιοποικιλότητας αλλάζει, επειδή τα δέντρα αρχίζουν να νομίζουν ότι είναι άνοιξη και το ίδιο και οι μύγες».
Φέτος, ωστόσο, περισσότερο από το ένα τρίτο των συζητήσεων στην επίσημη ατζέντα του Φόρουμ συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, παράλληλα με το συνηθισμένο κόστος για την υγεία της παγκόσμιας οικονομίας και τις γεωπολιτικές ισορροπίες.
Η συναίνεση για το περιβάλλον, όπως και για την παγκόσμια ασφάλεια, είναι άπιαστη, λένε οι New York Times. Η Σαάντια Ζαχίντι, διευθύνουσα σύμβουλος του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, προειδοποίησε προσφάτως για έναν «φαύλο κύκλο», αφού η ετήσια έρευνα του Φόρουμ αποκάλυψε βαθιά ανησυχία για τη βραχυπρόθεσμη οικονομική αστάθεια και την κρίση κόστους ζωής.
Η σύγκλιση έχει φύγει από τη μόδα και η πόλωση –δηλαδή η πολυπολικότητα– διαποτίζει τον κόσμο μας. Δεν υπάρχει πλέον πολιτική συναίνεση σχετικά με τον τρόπο επίτευξης της ευημερίας. Ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων σε έναν πλανήτη που θερμαίνεται είναι η νέα πραγματικότητα. Το οικονομικό άνοιγμα δεν οδήγησε σε πολιτικό άνοιγμα στη Ρωσία ή την Κίνα, όπως είχε προβλεφθεί ευρέως, με αποτέλεσμα τα δημοκρατικά και αυταρχικά μπλοκ να έρχονται αντιμέτωπα μεταξύ τους.
Χθες, Κυριακή, πάντως, ακτιβιστές για το κλίμα διαμαρτυρήθηκαν στο Νταβός κατά του ρόλου των μεγάλων πετρελαϊκών εταιρειών, λέγοντας ότι διαταράσσουν τη συζήτηση για το κλίμα, σύμφωνα με το Reuters.
«Απαιτούμε συγκεκριμένη και πραγματική δράση για το κλίμα», δήλωσε διοργανωτής της διαμαρτυρίας. «Θα είναι στον ίδιο χώρο με τους ηγέτες των κρατών και θα πιέσουν για τα συμφέροντά τους».
Η βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου, από πλευράς της, έχει δηλώσει ότι πρέπει να είναι μέρος της ενεργειακής μετάβασης, καθώς τα ορυκτά καύσιμα θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα, με τις χώρες να στρέφονται σε παραγωγή χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Ωστόσο, η αύξηση των επιτοκίων έχει καταστήσει δυσκολότερη την προσέλκυση χρηματοδότησης για τις εξελίξεις των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, προσφέροντας στους παραδοσιακούς παίκτες ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
…και οι ηγέτες που δεν προλαβαίνουν
Ενώ υπάρχουν 52 αρχηγοί κρατών που κατευθύνονται στο Νταβός φέτος, οι κορυφαίοι ηγέτες λείπουν. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και ομόλογοί του Κίνας και Ρωσίας, Σι Τζινπίνγκ και Βλαντιμίρ Πούτιν, δεν θα παρευρεθούν.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος υποσχέθηκε να κάνει τον πλανήτη ξανά σπουδαίο, όπως αναφέρει το Politico, δεν θα συμμετάσχει επίσης, όπως εξάλλου και ο Βρετανός πρωθυπουργός Ρίσι Σούνακ και ο πρόεδρο της Βραζιλίας Λούλα ντα Σίλβα.
Παρά ταύτα, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς και η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα δώσουν το «παρών».
Από τους εστεμμένους της Ευρώπης, θα παρευρεθεί η βασίλισσα Μάξιμα της Ολλανδίας –ειδική απεσταλμένη του ΟΗΕ–, αλλά όχι ο αποδεδειγμένα με οικολογικές ανησυχίες βασιλιάς Κάρολος ή ο γιος του, πρίγκιπας Ουίλιαμ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Σίριλ Ραμαφόσα ακύρωσε τελευταία την παρουσία του στο Φόρουμ, λόγω της συνεχιζόμενης ενεργειακής κρίσης στη χώρα, όπου οι διακοπές ρεύματος έχουν επιδεινωθεί.
Σύμφωνα με το CNBC, δεν είναι η πρώτη φορά που στη σύνοδο κορυφής δεν συμμετέχουν οι ηγέτες του G7. Την τελευταία δεκαετία, συνήθως μόνο δύο ή τρεις καταφτάνουν στο γραφικό ελβετικό ορεινό θέρετρο.
Οι φετινές απουσίες όμως είναι αρνητικό ρεκόρ. Το τελευταίο θετικό ρεκόρ ήταν το 2018, όταν συμμετείχαν έξι από τους επτά, μεταξύ αυτών ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος παρευρέθηκε δύο φορές κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, σε αντίθεση με τον προκάτοχό του Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος δεν παρευρέθηκε ποτέ.
Το Politico, πάντως, αναφέρει ότι οι μεγαλύτεροι οικοδεσπότες πάρτι στην πόλη –οι Ρώσοι ολιγάρχες– παραμένουν υπό τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν από την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία.
Παγκόσμια αβεβαιότητα και θεσμική δυσπιστία
Μόλις δύο στους πέντε ανθρώπους πιστεύουν ότι οι οικογένειές τους θα είναι καλύτερα στο μέλλον, σύμφωνα με παγκόσμια έρευνα, που εντόπισε επίσης αυξανόμενα επίπεδα δυσπιστίας στους θεσμούς μεταξύ των νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος, όπως μεταδίδει το Reuters.
Το βαρόμετρο Edelman Trust, το οποίο για περισσότερες από δύο δεκαετίες έχει ερευνήσει τις στάσεις χιλιάδων ανθρώπων, διαπίστωσε ότι η οικονομική απαισιοδοξία ήταν στο υψηλότερο σημείο της σε ορισμένες από τις κορυφαίες οικονομίες του κόσμου, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Βρετανία, η Γερμανία και η Ιαπωνία.
Επιβεβαίωσε περαιτέρω πώς οι κοινωνίες έχουν διαιρεθεί από τις επιπτώσεις της πανδημίας και του πληθωρισμού. Τα νοικοκυριά με υψηλότερο εισόδημα εξακολουθούν να εμπιστεύονται σε μεγάλο βαθμό θεσμούς όπως η κυβέρνηση, οι επιχειρήσεις, τα μέσα ενημέρωσης και οι ΜΚΟ. Αλλά η αποξένωση είναι διάχυτη μεταξύ των ομάδων χαμηλού εισοδήματος.
«Αυτό έδειξε πραγματικά το μαζικό ταξικό χάσμα και πάλι», είπε ο Richard Edelman, του οποίου η Edelman Communications δημοσίευσε την έρευνα με περισσότερους από 32.000 ερωτηθέντες σε 28 χώρες, από την 1η Νοεμβρίου έως τις 28 Νοεμβρίου του περασμένου έτους.
«Το είδαμε στην πανδημία λόγω των διαφορικών αποτελεσμάτων όσον αφορά την υγεία, τώρα το βλέπουμε ως προς τον αντίκτυπο του πληθωρισμού», πρόσθεσε. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και άλλοι έχουν σημειώσει τον υψηλότερο απολογισμό της πανδημίας στους φτωχούς, ενώ εκείνοι με χαμηλά εισοδήματα υποφέρουν περισσότερο από πιο ακριβά βασικά είδη.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, μόνο το 40% συμφώνησε με τη δήλωση «η οικογένειά μου και εγώ θα είμαστε καλύτερα σε πέντε χρόνια» σε σύγκριση με το 50% ένα χρόνο πριν, με τις προηγμένες οικονομίες να είναι οι πιο χαμηλές: Ηνωμένες Πολιτείες (36%), Βρετανία (23%), Γερμανία (15%) και Ιαπωνία (9%).
Οι ταχέως αναπτυσσόμενες οικονομίες σημείωσαν πολύ υψηλότερες βαθμολογίες –αν και χαμηλότερες από πέρυσι–, με μόνο την Κίνα να αντιστρέφει την τάση με άνοδο κατά μία ποσοστιαία μονάδα, στο 65%, παρά την οικονομική αναστάτωση που προκαλείται από τη χαλάρωση της πολιτικής «μηδενικής COVID».
Τέτοιες ανησυχίες αντικατοπτρίζουν τη βαθιά αβεβαιότητα για την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται και οι κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια δανεισμού τους για να δαμάσουν τον πληθωρισμό. Η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποίησε την περασμένη Τρίτη ότι η παγκόσμια οικονομία μπορεί να οδηγηθεί σε ύφεση φέτος.
Ενώ ο μακροχρόνιος Δείκτης Εμπιστοσύνης της Edelman κατέγραψε ένα μέσο επίπεδο εμπιστοσύνης 63% σε βασικούς θεσμούς μεταξύ των ερωτηθέντων υψηλού εισοδήματος στις ΗΠΑ, το ποσοστό αυτό μειώθηκε σε μόλις 40% μεταξύ των ομάδων χαμηλού εισοδήματος. Παρόμοιες αποκλίσεις με βάση το εισόδημα υπήρχαν στη Σαουδική Αραβία, την Κίνα, την Ιαπωνία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Σε ορισμένες χώρες, αυτό υπαινίσσεται την απόλυτη πόλωση, με υψηλά επίπεδα ερωτηθέντων να συμφωνούν με τη δήλωση «Βλέπω βαθιές διαιρέσεις και δεν νομίζω ότι θα τις ξεπεράσουμε ποτέ», σε χώρες τόσο διαφορετικές μεταξύ τους, όπως η Αργεντινή, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Νότιος Αφρική, η Ισπανία, η Σουηδία και η Κολομβία.
Πηγές: Reuters, Politico, Financial Times, Bloomberg, New York Times