Η σταθερότητα και η προοπτική των χωρών του δυτικού βαλκανικού τόξου αναδεικνύονται σε ένα σημαντικό πεδίο σύγκρουσης ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Ρωσία με την Τουρκία από την άλλη. Η έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η δημιουργία μιας ζώνης ανάσχεσης της ρωσικής επιρροής στην περιοχή των Βαλκανίων και της πρόθεσης του Κρεμλίνου να επηρεάζει την εξέλιξη των πραγμάτων στην περιοχή αποτελούσαν στόχους για Ευρωπαϊκή Ένωση και ΗΠΑ ήδη πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας του κορωνοϊού, η οποία «πάγωσε» τις όποιες διαδικασίες, αλλάζοντας τις προτεραιότητες. Στην παραπάνω διαδικασία, η Ελλάδα κατείχε δεσπόζουσα θέση, ούσα παλιό μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και ο πόλεμος που συνεχίζει να μαίνεται σε συνδυασμό με την επαμφοτερίζουσα στάση της Άγκυρας που έχει φέρει τη γειτονική χώρα στο περιθώριο του ευρωατλαντικού άξονα αποτελούν καταλύτη έτσι ώστε η διαδικασία που σταμάτησε το 2020 να επανεκκινηθεί, με την Ελλάδα σε πιο αναβαθμισμένο ρόλο. Όπως σημειώνουν διπλωματικές πηγές, η διαδικασία αυτή μπορεί να εξελιχθεί σε μία win-win κατάσταση για τη χώρα μας.
Από τη μία ενισχύεται ο ρόλος της Ελλάδας ως στρατηγικού πυλώνα σταθερότητας και ανάπτυξης στην περιοχή των ευρύτερων Βαλκανίων, και ειδικά του δυτικού βαλκανικού διαδρόμου, με σημεία αναφοράς τόσο την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και το ΝΑΤΟ. Από την άλλη πρόκειται για μία περιοχή όπου η Τουρκία επιχειρεί επισταμένως να ασκεί επιρροή χρησιμοποιώντας τον παράγοντας της θρησκείας αλλά και της ανάπτυξης, μέσω της κατασκευής έργων υποδομής. Η θρησκεία αποτελεί μία σημαντική παράμετρο για την περιοχή. Αφενός η Τουρκία επιδιώκει να εμφανιστεί ως η προστάτιδα δύναμη των μουσουλμανικών πληθυσμών τόσο στην Αλβανία όσο και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και αφετέρου η επιρροή που ασκεί το Κρεμλίνο στις ορθόδοξες εκκλησίες της Σερβίας, του Μαυροβουνίου και των Σκοπίων.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε σκιαγραφήσει την επιχειρούμενη επιρροή Τουρκίας και Ρωσίας στα δυτικά Βαλκάνια με άρθρο του στο Politico τον περασμένο Ιούνιο, επισημαίνοντας: «Στα Βαλκάνια, όπως και παντού, υπάρχουν εχθρικοί παράγοντες που επιδιώκουν την υπονόμευση των προσπαθειών μας. Έχουν μια ανταγωνιστική αντίληψη για τον κόσμο και επιδιώξεις που ποδοπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, το κράτος δικαίου και τις θεμελιώδεις ελευθερίες. Χρησιμοποιούν τη γλώσσα της μνησικακίας, του αναθεωρητισμού και της αυτοκρατορικής νοσταλγίας. Νομίζουν πως μπορούν να συνθλίψουν το ανθρώπινο πνεύμα, με τον εκφοβισμό και την επίδειξη στρατιωτικής ισχύος. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να δημιουργηθεί ένα κενό εντός του οποίου θα βρουν χώρο να λειτουργήσουν τέτοιοι παράγοντες».
Ιδιαίτερης σημειολογίας ήταν δε η επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στον αρχιεπίσκοπο Αλβανίας Αναστάσιο όπου ανέφερε ότι η θέση των δυτικών Βαλκανίων και της Αλβανίας βρίσκεται στην καρδιά της Ευρώπης.